Ткач Макрынус, у дом якога прынеслі Вініцыя, абмыў яго,
пераапрануў і падсілкаваў, пасля чаго малады трыбун прыйшоў цалкам у свядомасць
і засведчыў, што ў гэтую ж ноч распачне далейшыя пошукі Лінуса.Макрынус, які
быў хрысціянінам, падцвердзіў словы Хілона, што Лінус разам са старэйшым жрацом
Клеменсам падаліся на Астрыянум, дзе Пётр павінен быў хрысціць мноства
прыхільнікаў новага вучэння.У ваколіцы вядома было хрысціянам, што Лінус апеку
над сваім домам даверыў два дні таму нейкаму Гаю. Для Вініцыя гэта быў доказ,
што ні Лігія, ні Урс не засталіся ў доме і што яны павінны былі падацца таксама
на Астрыянум.Думка аб гэтым дала яму вялікую палегку.Лінус быў старым
чалавекам, якому цяжка было хадзіць штодзенна з Затыбра аж за далекую
Наментанскую браму і вяртацца зноў адтуль на Затыбра, таму верагодна, што ен
жыў гэтыя некалькі дзен у некага з адзінаверцаў, за сценамі горада, а разам з
ім і Лігія, і Урс.У такім выпадку яны пазбеглі пажару, які ўвогуле не
перакінуўся на другі схіл Эсквіліну.Вініцый бачыў у гэтым усім апеку Ісуса; Ен
і над сабой адчуваў яго апеку і з сэрцам, поўным большай, чым калі-небудзь
любові, прысягнуў яму ў душы заплаціць усім сваім жыццем за гэтыя відавочныя
азнакі ласкі.Тым хутчэй яму трэба было на Астрыянум.Ён знойдзе Лігію, Лінуса, Пятра
і забярэ іх куды-небудзь далека, у якую-небудзь са сваіх зямель, хоць бы аж у Сіцылію.
Рым палае і праз некалькі дзен застанецца пасля яго толькі груда попелу, пасля
чаго навошта ім тут заставацца, сярод бедства і сярод узбударажанага люду.Там
абкружаць іх атрады пакараных нявольнікаў, ціша вескі і будуць яны жыць
спакойна пад крыламі Хрыста і блаславеныя Пятром.Толькі б іх цяпер знайсці.Гэта
было нялегка зрабіць.Вініцый памятаў, з якой цяжкасцю ен трапіў з Віа Апія на Затыбра.
І як павінен быў кружляць, каб выйсці на Партовую дарогу, але вырашыў цяпер
абыйсці горад з супрацьлеглага боку. Ідучы Трыумфальнай дарогай, можна было
трапіць, пасоўваючыся ўздоўж ракі аж да маста Эмілія, адтуль мінаючы Пінцыус,
уздоўж Марсавага поля, каля садоў Пампея, Лукула і Салюстыя, прабрацца на Віа
Наментана. Гэта была найкарацейшая дарога, але і Макрынус, і Хілон не раілі па
ей ісці. Агонь не ахапіў папраўдзе да гэтага часу той часткі горада, але ўсе
рынкі і вуліцы маглі быць папросту запруджаныя людзьмі і іх рэчамі.Хілон раіў
падацца праз Агер Ватыканус аж да Порта Фламіна, там перайсці раку і ісці далей
– за мурамі, за садам Ацылія, да Порта Салярыя.Вініцый праз хвіліну ваганняў
пагадзіўся з гэтай парадай. Макрынус мусіў застацца сцерагчы дом, але вынайшаў
двух мулаў, якія маглі паслужыць і для далейшага падарожжа з Лігіяй. Ен хацеў
даць таксама і нявольніка, але Вініцйы адмовіўся, лічачы, што як гэта ўжо
здарылася раней, першы лепшы атрад прэтарыянцаў, напатканы па дарозе, стане яму
падпарадкоўвацца.І праз хвіліну разам з Хілонам ен рушыў праз Пагус Янікулензіс
да Трыумфальнай дарогі.на адкрытых месцах былі і тут бівакі, але яны
праціскваліся паўз іх з меншай цяжкасцю, бо большая частка гараджан уцякала да
мора Партовай дарогай. За брамай Септымянскай яны ехалі паміж ракой і
знакамітымі садамі Даміцыі, моцныя кіпарысы якіх свяціліся чырванню ад пажару,
нібы ад захаду сонца. Дарога станавілася больш свабоднай, часам толькі
прыходзілася ім змагацца з вялікай плынню вяскоўцаў.Вініцый паганяў мула,
наколькі мог, Хілон жа, едучы тут жа за ім, размаўляў усю дарогу сам з сабой:
“Вось ужо і пажар застаўся ззаду і цяпер грэе нам спіны.Ніколі яшчэ на гэтай
дарозе не было так бачна ўночы.О, Зеўс! Калі ты не спусціш лівень на гэты
пажар, то значыць, ты не любіш Рым! Моц людская не спыніць гэты агонь.А такі
быў горад, якому служыла Грэцыя і ўвесь
свет!А цяпер першы не самы лепшы грэк зможа пражыць свой боб у попеле ад
Рыма.Хто б спадзяваўся, што будзе гэтак!.. І не будзе ўжо Рыма і яго
валадароў...А хто захоча хадзіць па папялішчах, калі яны астынуць і пасвістваць,
той зможа бяспечна зрабіць гэта.О богі! Свіст над такім велічным горадам! Хто б
з грэкаў ці нават з варвараў мог чакаць
гэтага? Але аднак жа можна пасвістваць, бо груда попелу ці застаецца пасля
кастра пастухоў ці пасля спаленага горада, гэта ўсяго толькі груда попелу, якую
раней ці пазней разнясе вецер.” Так гаворачы ен паглядаў хвілінамі ў бок пажару
і на хвалі агню з тварам адначасова злавесным і радасным. Пасля чаго гаварыў
далей: “ Гіне! Гіне! І не будзе ўжо больш яго на зямлі. Куды цяпер свет будзе
высылаць сваё збожжа, сваю аліву і свае грошы? Хто яму будзе выціскаць золата і
слезы? Мармур не гарыць, але ад полымя становіцца крохкім.Капітолій
ператворыцца ў руіны і Палатын таксама.О Зеўсе! Рым быў, як пастух, а іншыя
народы як авечкі.Калі пастух быў галодны, то рэзаў адну з авечак, з’ядаў мяса,
а табе, бацька багоў, у ахвяру прыносіў толькі скуру.Хто, о Хмараўладны, будзе
цяпер іх рэзаць і ў чые рукі ты аддасі пугу пастуха, бо Рым гарыць, бацька, так
добра, нібы ты сам запаліў яго перуном
.- Паспяшайся! – падганяў яго Вініцый.- Што ты там
робіш?- я плачу над Рымам, высакародны, - адказаў Хілон.- Такі горад Юпітэра! І
нейкі час яны ехалі моўчкі, услухоўваючыся ў гукі ад пажару і ў шум ад птушыных
крылаў.Галубы, якіх мноства гнездавала ля вілаў і ў мястэчках кампаніі, а разам
і ўсялякага роду палявыя птушкі з берага мора і з гор бліжэйшых, відавочна
ўспрымаючы бляск пажару за святло сонца, ляцелі цэлымі стаямі аслепленыя на
агонь.
Вініцый першым перапыніў маўчанне. –Дзе ты быў, калі
усчаўся пажар?
-Я ішоў да майго таварыша Эўрыцыя, высакародны, які
трымаў краму каля Вялікага цырку і думаў пра вучэнне Хрыста, калі пачалі
крычаць: “Агонь!” Людзі зграмадзіліся ля Цырку для ратунку і з- за цікаўнасці.Але
калі полымя ахапіла увесь цырк, а апроч гэтага пачало паказвацца і ў іншых
месцах, трэба было думаць аб уласнай бяспецы.
- Ці бачыў ты людзей, якія кідалі паходні ў дамы?
Вось гэтага я не бачыў, унук Энея! Я бачыў людзей, што
прабіраліся праз натоўп з дапамогай мячоў, бачыў бойкі і растаптаныя па бруку
вантробы чалавечыя. Ах, высакародны, калі
б ты на гэта глядзеў, то думаў бы, што варвары захапілі горад і ўтварылі
разню. Людзі навокал крычалі, што надыйшоў канец свету,некаторыя страцілі
цалкам розум і не ўцякалі, чакалі бяздумна,пакуль іх не ахопіць полымя. Іншыя
паўпадалі ў паніку і вылі ў роспачы але я бачыў і такіх, якія вылі ад радасці,
бо, шаноўны, шмат на свеце есць нядобрых людзей, якія не могуць ацаніць дабра
ад вашай ўлады і тых слушных законаў, на аснове якіх вы адбіраеце ва ўсіх тое,
што ў іх есць, і забіраеце сабе. Людзі не ўмеюць згаджацца з воляй багоў.
Вініцый быў надта заняты ўласнымі думкамі, каб заўважыць
іронію, што прысутнічала ў словах Хілона.Дрыжыкі страху прабягалі па яго спіне
ад адной думкі, што Лігія магла знаходзіцца сярод гэтага натоўпу, на гэтых
страшных вуліцах, дзе тапталіся па вантробах людзей. І ўжо хаця можа дзесяць
разоў запытваў Хілона аб усім, што той мог ведаць, звярнуўся да яго яшчэ раз:
-
А іх ты бачыў на
Астрыянуме ўласнымі вачыма?
-
Я бачыў, сын Венеры,
бачыў дзяўчыну, добрага лігійца, святога Лінуса і апостала Пятра.
-
Перад пажарам?
-
Так, перад пажарам,
мітра!
Але ў душы Вініцый сумняваўся, ці не хлусіць Хілон і
прытрымаўшы мула, пагрозліва паглядзеў на старога грэка і спытаў:
-
Што ты там рабіў?
Хілон замяшаўся. Папраўдзе, як большасці людзей, так і
яму здавалася, што разам з пагібеллю Рыма надыходзіць канец рымскай ўлады, але
тымчасам ен быў сам-насам з Вініцыем і успамінаў, як той загадаў яму пад
страшнай пагрозай сачыць за хрысціянамі, а асабліва за Лінусам і Лігіяй.
-
Шаноўны, сказаў ен,
- чаму ты мне не верыш, што я іх люблю? Гэта так! Я быў на Астрыянуме, бо я
напалову хрысціянін. Пётр навучыў мяне цаніць дабрачыннасць больш, чым
філасофію, і я ўсе больш належу да людзей дабрачынных. А пры гэтым я бедны, і
калі ты, Юпітэр, бавіўся ў Анцыі, я часта паміраў ад голаду над кнігамі і
сядзеў ля сцяны на Астрыянуме, бо хрысціяне, паколькі самі бедныя, больш
падаюць ахвяраванняў, чым усе іншыя разам узятыя жыхары Рыма.Прычына такая
здалася Вініцыю праўдзівай і ен спытаў менш пагрозліва:
-
- І ты не ведаеш,
дзе цяпер спыніўся Лінус?
-
Ты пакараў аднойчы
мяне за цікаўнасць, шаноўны, і жорстка пакараў, - адказаў грэк.
Вініцый замоўк і яны ехалі далей.
-
Шаноўны, - сказаў
праз хвіліну Хілон, - не знайшоў бы ты дзяўчыну, калі б не я, але калі мы яе
знойдзем цяпер, то не забудзь пра беднага мудрага старога.
-
У цябе будзе дом з
вінніцай пад Амерыолай – адказаў Вініцый. – дзякую табе, геркулесе! З вінніцай?
Дзякую! О, так! З вінніцай! Яны абміналі цяпер Ватыканскі узгорак, які свяціўся
чырвоным колерам ад пажару, але за Наўмахіяй яны звярнулі направа, каб пасля
Ватыканскага поля наблізіцца да ракі і пераправіцца праз яе, ды трапіць на
Порта Фламінія.Раптам Хілон прытрымаў мула іпрамовіў:
-
Шаноўны! Да мяне
прыйшла добрая думка.
-
Кажы, - адказаў Вініцый.
-
Паміж узгоркамі
Янікульскім і Ватыканам, за садамі Агрыпіны есць падзем’і, з якіх выбіралі
каменне і пясок для пабудовы цырку Нярона.паслухай мяне, высакародны, У апошні
час іудзеі, якіх, як ты ведаеш, шмат на Затыбры, пачалі жорстка праследаваць
хрысціян.ты памятаеш, што ўжо ў час боскага Клаўдзія такія там былі бойкі, што
імператар вымушаны быў выгнаць іх з рыму.Сення ж, калі яны вярнуліся, і калі,
дзякуючы апекаванню Аўгусты адчуваюць сябе бяспечна, тым больш настроены
супроць хрысціян. Я гэта ведаю.Я бачыў! Ніводзін эдыкт не выдадзены супраць
хрысціян, але іудзеі нагаворваюць на іх прэфекту горада, што нібыта яны забіваюць дзяцей, шануюць асла і прапаведуюць
вучэнне, неадобранае сенатам, а самі забіваюць іх і напаадаюць на дамы малітваў
так заўзята, што хрысціяне мусяць хавацца ад іх.
-
І што ты хочаш
гэтым сказаць? – спытаў Вініцый
-
А тое, што храмыі
існуюць адкрыта на Затыбры, але хрысціяне, пазбягаючы праследаванняў, мусяць
маліцца ў сховішчы і збіраюцца ў падзем’ях за горадам ці ў арэнарыях.Тыя, хто
жыве на Затыбры, выбралі сабе гэта таму, што уздоўж Тыбра будуюцца дамы і
цыркі.Цяпер, калі гіне гэты горад,
відавочна вернікі Хрыста моляцца .Верагодна, што мы знойдзем незлічонае мноства
іх у падзем’ях, таму я табе раю, высакародны, пайсці па той дарозе.
-
Ты ж казаў, што
Лінус падаўся на Астрыянум! – закрычаў нецярпліва Вініцый.
-
А ты мне паабяцаў
дом з вінніцай пад Амерыелай, - адказаў Хілон. – таму я хачу шукаць дзяўчыну
ўсюды, дзе есць надзея яе знайсці. Пасля выбуху пажару яны маглі вярнуцца на
Затыбра...Маглі абыйсці горад, як яго абыходзім мы, у Лінуса есць дом, можа ен
хацеў быць бліжэй да яго, каб наглядаць , ці не ахопіць пажар і гэтую частку
горада.Калі яны вярнуліся, тады я клянуся табе, шаноўны, Персефонай, што мы
адшукаем іх на малітве ў падзем’ях, а ў найгоршым выпадку атрымаем звесткі пра
іх.
-
Ты маеш рацыю, і
таму вядзі мяне! – сказаў трыбун.Хілон Хілон доўга не разважаючы звярнуў
налева, да ўзгорка. На хвіліну схіл гэтага узгорка закрыў для іх пажар так, што
паколькі бліжэйшыя ўзвышшы былі асветленыя, то самі яны апынуліся ў ценю.Прамінулі
цырк і звярнулі яшчэ раз налева, пасля чаго увайшлі ў месца накшталт яру, дзе
было зусім цемна. Але ў гэтай цемені Вініцый убачыў шмат міргаючых ліхтароў.
-
Гэта яны! –
прамовіў Хілон – іх тут будзе больш, чым калі-небудзь, бо іншыя дамы малітвы
пагарэлі ці запоўненыя дымам, як і ўсе Затыбра.
-
Так! І я чую спевы
– сказаў Вініцый.
І сапраўды з цемнай пячоры ў гары даносіліся спевы людзей,
ліхтары ж губляліся ў яе глыбіні адзін за адным. Але з бакавых праходаў
з’яўляліся ўсе новыя постаці, так што праз некаторы час Вініцый і Хілон
апынуліся сярод цэлай грамады хрысціян.
Хілон злез з мула і падаў знак падлетку, які ішоў побач,
сказаўшы яму:
-
Я жрэц Хрыста і
біскуп.Патрымай нашых мулаў і атрымаеш мае блаславенне і адпушчэнне
грахоў.Потым не чакаючы адказу, усунуў яму ў рукі цуглі, сам жа далучыўся з Вініцыем да грамады. Праз хвіліну яны
ўвайшлі ў падзем’е і пасоўваліся пад малым бляскам ліхтароў па цемнаму
калідору, пакуль не дайшлі да прасторнай пячоры, з якой відавочна раней
выбіралі камень, бо сцены былі яшчэ з нядаўнімі адломамі. Там было святлей, чым
у калідоры, бо акрамя ліхтароў і каганкоў гарэлі і паходні. Пры іх святле
Вініцый убачыў цэлы натоўп, укленчыўшы з прасцягнутымі ўгору рукамі. Лігіі, Апостала
Пятра і Лінуса ен нідзе не мог знайсці, затое навокал акружалі яго твары
ўрачыстыя і ўзрушаныя.На некаторых відаць было чаканне, трывога, надзея.Бляск
святла адбіваўся ва ўзнесеных позірках, пот сплываў па бледных, як крэйда,
ілбах; некаторыя пелі, іншыя паўтаралі ліхаманкава імя Ісуса, некаторыя білі
сябе ў грудзі.Па ўсім было бачна, што праз хвіліну яны чакаюць чагосьці
надзвычайнага.Потым песні змоўклі і над сабранымі у нішы ад вынятага вялізнага
каменя паказаўся знаемы Вініцыю Крысп, у якога быў твар напаўпрытомны, бледны,
фанатычны і сур’езны. Позіркі ўсіх звярнуліся на яго, нібы ў чаканні слоў
падтрымкі і надзеі, а ен перахрысціў прысутных і загаварыў хутка, хутчэй нават
закрычаў:
-
Прасіце прабачэння
за грахі вашы, бо час надыйшоў. Бо на горад распусты і зла, на новы Вавілон гасподзь
пусціў знішчальны агонь.Прабіў час суду, гневу і бедства... Гасподзь прадказваў
Прышэсце і зараз вы ўбачыце яго. Але Ен не прыйдзе ўжо як агнец, які ахвяраваў
кроў за грахі вашы, а як суровы суддзя, які ў справядлівасці сваей адправіць у
пекла грэшных і бязверных...Гора свету і гора грэшным, бо не будзе ўжо для іх
прабачэння...Я бачу Цябе, Хрыстос! Зоркі падаюць дажджом на зямлю, сонца
зацямняецца, зямля адкрывае бездань і памерлыя паўстаюць, а Ты ідзеш сярод гуку
труб і сярод анелаў, сярод грымот і грукату. Я бачу і чую Цябе, о Хрысце! Тут
ен замоўк, узняў твар і здавалася, углядаўся ў штосьці далекае і страшнае. І
тады ў падзем’і пачулася глухое водгулле грымот, адно, другое, дзесятае. Гэта ў
палаючым горадзе цэлыя вуліцы падпаленых дамоў пачалі валіцца з грукатам. Але
большасць хрысціян успрыняла гэтыя гукі за відавочны знак таго, што страшны час
настае, бо вера ў хуткае прышэсце Хрыста і ў канец свету былі і так паміж іх
распаўсюджаныя, цяпер жа гэта ўзмацніў пажар у горадзе. Таксама трывога Божая
ахапіла сабраных. Шматлікія галасы сталі паўтараць: “Судны дзень! .. Ідзе!”
Некаторыя закрывалі далонямі твары з перакананнем, што зараз зямля затрасецца
знутры і з яе павыходзяць пякельныя бестыі, каб кінуцца на грэшнікаў.Іншыя
крычалі: “Хрысце, змілуйся! Збавіцелю, будзь ласкавы!... Іншыя ж выкрыквалі
ўголас грахі, некаторыя кідаліся адно аднаму ў абдымкі, каб у страшную хвіліну
блізкія сэрцы былі побач. Але былі і такія, твары якіх, нібы ў райскай
асалодзе, неяк па –незямному ўсміхаліся і на іх не адбіваліся трывогі. У
некалькіх месцах пачуліся галасы: гэта людзі у рэлігійным экстазе пачалі
выкрыкваць незразумелыя словы на незразумелых мовах. Хтосьці з цемнага кутка
пячоры закрычаў: “ Прачніся, хто спіць! Над усім гэтым стаяў крык
крыспа:”Слухайце!Слухайце! Аднак часам надыходзіла ціша, нібы ўсе затрымлівалі
дыханне ў грудзях і чакалі таго, што адбудзецца.а ў гэты час чуваць быў далекі
гром ад падаючых у руіны гарадскіх пабудоў, пасля чаго разносіліся енкі,
малітвы, галасы: “Збавіцель, злітуйся!! Хвілінамі Крысп крычаў : “Адрачыцеся ад
зямных даброт, бо хутка не будзе ў вас
зямлі пад нагамі.Адрачыцеся ад зямнога кахання,бо Гасподзь пакарае тых, хто
больш , чым яго , любіў жонак ці дзяцей.Гора таму, хто палюбіў божае стварэнне
больш, чым самога творцу! Гора заможным! Гора і таму, хто мае лішкі! Гора
распусным! Гора мужчыну, жанчыне і дзіцяці...”
Раптам мацнейшы, чым раней гук страсянуў каменаломню.Усе
пападалі на зямлю, склаўшы накрыж рукі, каб так бараніцца ад злых духаў.
Настала ціша, у якой чуваць было толькі перарывістае дыханне, поўнае страху і
шэпты: “Ісус, Ісус, Ісус!, і дзе-нідзе чуўся дзіцячы плач.І тады па-над гэтай
ляжачай людской грамадою пачуўся нечы спакойны голас:”Мір Вам!”Гэта быў голас
Апостала Пятра, які хвіліну таму ўвайшоў у пячору. Ад гуку яго слоў страх
рассеяўся ў адно імгненне, як рассейваецца страх статку, калі з’яўляецца
пастух.Людзі паўзнімаліся з зямлі, хто быў бліжэй, той стаў гарнуцца да яго
кален, нібы шукаючы апекі пад яго крыламі, ен жа высцягнуў над імі рукі і
прамовіў:
-
Чаму трывога
пасялілася ў сэрцах вашых? Хто з вас ведае, што яго можа напаткаць, калі
прыйдзе яго час.? Гасподзь пакараў агнем Вавілон, але над вамі, каго абмыла
хрышчэнне і чые грахі выкупленыя крывею агнца, будзе ласка Яго, і вы памрэце з
імем Яго на вуснах вашых! Мір вам!
Пасля жахлівых і неміласэрных слоў Крыспа словы Пятра
сышлі, як бальзам, на прысутных. Замест трывогі авалодала іх душамі ласка
Божая. Людзі гэтыя спазналі такога Хрыста, якога палюбілі па расповядах
апостала і не бязлітаснага суддзю, а добрага і цярплівага агнца, міласэрнасць
якога у сто разоў перавышала чалавечае зло.Пачуцце палегкі ахапіла ўсіх
прысутных, і надзея ў спалучэнні з удзячнасцю Апосталу перапоўніла іх сэрцы.
Галасы з усіх бакоў загучалі так: “ Мы авечкі твае, пасі нас!” Бліжэйшыя ж
гаварылі: “Не пакідай нас у дні бедства!” І кленчылі ля яго ног, што бачачы
Вініцый наблізіўся, схапіў край плашча Апостала і пахіліўшы галаву, сказаў: -
Гасподзь, выратуй мяне! Я шукаў яе ў дыме пажару і ў людскім натоўпе і нідзе не
мог адшукаць, але я веру, што ты можаш мне вярнуць яе.
Пётр жа паклаў руку яму на галаву і сказаў: “Веруй – і ідзі за мной!”
Комментариев нет:
Отправить комментарий