І ўсе завярцелася. Вініцый сыйшоў да таго, што шукаў падтрымкі ў
вызваленцаў і нявольнікаў, у імператара і Папеі, абяцаў ім падарункі, падзяляў
нават іх погляды. Ен знайшоў першага мужа Аўгусты, Руфія Крыспіна, і атрымаў ад
яго ліст, падараваў вілу ў Анцыі яе сыну ад першага мужа, Руфію, але гэтым
толькі ўгнявіў Цэзара, які ненавідзеў пасынка.Праз спецыяльнага ганца ен даслаў
ліст другому мужу Папеі, Атону, у Іспанію, дзе ахвяраваў усё свае багацце і
сябе самога,аж нарэшце заўважыў, што быў толькі забаўкай для людзей і што калі
б ен менш паказваў, што арышт Лігіі яго кранае, то хутчэй бы яе вызваліў.Гэта ж
заўважыў і Пятроній.Тымчасам дзень ішоў за днем. Амфітэатры былі завершаныя.
Раздаваліся ўжо тэсэры, гэта значыць білеты для ўваходу на публічныя
відовішчы.Але на гэты раз відовішча “світальнае” з прычыны небывалай колькасці
ахвяр павінна было расцягнуцца на дні, тыдні і, нават, месяцы.Ужо не ведалі,
дзе размяшчаць арыштаваных хрысціян. Турмы былі перапоўненыя, і ў іх гуляла
ліхаманка.Путыкулі, злучаныя падзем’і, дзе хавалі нявольнікаў, пачалі таксама
перапаўняцца. Сталі непакоіцца, каб хваробы не пашырыліся на астатніх у
горадзе, таму вырашылі спяшацца. І ўсе гэтыя весткі траплялі да Вініцыя, у
якога згасалі апошнія іскры надзеі. Пакуль быў час, ен мог яшчэ спадзявацца,
што што-небудзь яшчэ паспее зрабіць, але цяпер ужо не было і часу. Відовішчы павінны
былі вось-вось распачацца.Лігія хіба толькі адзін дзень магла яшчэ знаходзіцца
ў кунікуле цырку, адкуль выйсце было ўжо толькі на арэну. Вініцый не ведаючы,
куды яе кіне лес і жорсткасць улад, пачаў абыходзіць усе цыркі, падкупляць
стражнікаў і бестыярыяў, даючы ім загады, якія тыя не маглі выканаць.Часам ен
заўважаў, што ўжо працуе толькі над тым, каб смерць яе была менш страшная, і
тады ен адчуваў, што замест мазгоў ў яго чырвонае вуголле пад чэрапам. Ен не
думаў, што зможа без яе жыць і вырашыў загінуць разам з ей. Але Вініцый
спадзяваўся, што можа боль выпаліць у ім жыцце хутчэй, чым надыйдзе страшная
хвіліна.Яго сябры і Пятроній думалі таксама, што хутка настане той дзень, які
адчыніць перад ім царства ценяў. Твар Вініцыя счарнеў і стаў падобны да тых
васковых масак, якія захоўвалі ў ларарыях..У яго рысах застыла здзіўленне, нібы
ен не мог зразумець, што адбылося і што можа яшчэ адбыцца. Калі хтосьці
звяртаўся да яго, ен падносіў механічным рухам рукі да галавы і сціскаючы
далонямі скроні пазіраў на таго, хто звяртаўся да яго, са страхам і запытаннем
у вачах. Ночы ен праводзіў разам з Урсам пад дзвярыма Лігіі, у астрозе, а калі
яна прасіла яго пайсці і адпачыць, ен вяртаўся да Пятронія і хадзіў да рання па
атрыі. Нявольнікі бачылі яго таксама часта то на каленах з узнятымі рукамі, то
ляжачага ніцма.Ен маліўся да Хрыста, бо гэта была яго апошняя надзея.Усе
перавярнулася, і Лігію выратаваць можна было толькі цудам, таму Вініцый біўся
ілбом аб каменныя пліты і прасіў цуда.Але заставалася ў яго яшчэ настолькі
свядомасці, каб разумець тое, што малітва Пятра важыць больш, чым яго малітва.
Лігія была нарачонай яму Пятром.Петр яго хрысціў, Петр адзіны тварыў цуды, дык
няхай жа дасць яму выратаванне і дапамогу. І аднойчы ноччу ен пайшоў шукаць
Пятра. Хрысціяне, якіх няшмат ужо засталося, хавалі яго старанна, не кажучы
нават адзін аднаму, дзе, каб хто-небудзь, слабейшы духам, не здрадзіў міжвольна
ці наўмысна.Вініцый сярод агульнага тлуму і пагрому, заняты пры гэтым цалкам
спосабамі выратавання Лігіі з астрогу, згубіў Апостала з вачэй, так што ад часу
свайго хрышчэння спаткаў яго можа адзін раз, яшчэ перад пачаткам пагоні.Але
падаўшыся да таго далакопа, у хаце якога ен быў пахрышчаны, даведаўся ад яго,
што ў весцы, якая знаходзіцца за Порта Салярыя, і належыць Карнэлію Пудэнсу,
адбудзецца збор хрысціян.Далакоп паабяцаў правесці туды Вініцыя, запэўніваючы
яго, што знойдуць на ім Пятронія.І вось у змроку яны выбраліся і апрануўшыся за
мурамі, пайшлі сярод яроў, зарослых трыснягом, трапілі ў здзічэлую веску, што
была невядома дзе.Збор быў у будыніне, дзе звычайна ціслі віно.Да вушэй Вініцыя
даляцеў пры ўваходзе шум ад малітвы,а ўвайшоўшы, ен убачыў пры невялікім святле
ліхтароў некалькі дзесяткаў постацей, укленчыўшых і паглыбленых у малітву.Яны
паўтаралі адну з літаній: хор галасоў, як мужчынскіх, так і жаночых гучаў
кожную хвіліну:”Хрысце, злітуйся!”І быў у тых галасах глыбокі і ўсепаглынаючы
смутак і жаль.Петр быў тут. Ен стаяў наперадзе, перад драўляным крыжам,
прыбітым да сцяны будыніны і маліўся.Вініцый пазнаў здалек яго белыя валасы і
ўзнесеныя рукі.Першай думкай маладога патрыцыя было прайсці скрозь сабраных,
кінуцца ў ногі Апосталу і крычаць: “Выратуй!”Але ці то ўрачыстасць малітвы, ці
то слабасць падагнулі яго ногі і ўкленчыўшы ля ўваходу, ен пачаў паўтараць і, сціснуўшы
далоні, ен пачаў паўтараць: “Хрысце,
злітуйся!” Калі б ен быў прытомны, то зразумеў бы, што не толькі ў яго просьбе
гучаў стогн ішто не ен толькі прынес сюды свой боль і свае жаль і трывогу.Не
было сярод гэтага сабрання ні адной чалавечай душы, што не страціла б дарагіх
сэрцу істот, а калі самыя адважныя вернікі былі ўжо арыштаваныя, калі з кожнай
хвілінай разыходзіліся звесткі аб знявагах і пакутах, якія трывалі ў турмах,
калі размах бойні перарос ўсялякія дапушчэнні, калі засталася ўжо толькі гэтая
горстка, не было сярод іх ніводнага сэрца, якое б не засумнявалася і не
пыталася з хваляваннем: “ Дзе Хрыстос? І чаму ен дазваляе, каб зло стала
мацнейшым за Бога?” Але ў гэты час яны прасілі яго з роспаччу аб міласэрнасці,
бо ў кожнай душы цеплілася надзея, што ЕН прыйдзе, знішчыць зло, скіне ў
бездань Нярона і запануе над светам.Яшчэ глядзелі на неба, яшчэ
прыслухоўваліся, яшчэ маліліся з вераю. Вініцыя таксама, па меры таго, як
паўтараў “Хрысце, злітуйся”, - пачала ахопліваць такая легкасць, як у хаце
далакопа.Вось яны клічуць Яго з глыбінь болю, з бездані, вось кліча яго Петр,
дык можа праз хвіліну неба разыйдзецца, задрыжаць зямныя асновы і сыйдзе Ен, у непамерным бляску, з
зоркамі ля стоп, міласэрны, але і грозны, які ўзніме сваіх вернікаў і загадае
безданню паглынуць пераследнікаў.Вініцый закрыў твар рукамі і прапаў да
зямлі.Адразу абкружыла яго цішыня, як калі б страх спыніў наступныя кліканні ў
вуснах усіх прысутных. І яму здавалася, што павінна абавязкова штосьці адбыцца,
што настане хвіліна цуда.Ен быў упэўнены, што калі ен узнімецца і адкрые вочы,
то ўбачыць святло, ад якога слепнуць вочы смяротных і пачуе голас, ад якога
скаланаецца сэрца.Але цішыня доўжылася.Яе спыніў нарэшце жаночы плач.Вініцый
узняўся і пачаў аслупянела глядзець перад сабой. У будыніне замест незямнога бляску мігцелі няяркія пламеньчыкі
ліхтароў і бачныя былі промні ад месяца, якія траплялі сюды праз дзірку ў
страсе, напаўнячы ўсе тут срэбным святлом.Людзі, якія стаялі побач з Вініцыем,
узнімалі моўчкі поўныя слез вочы да крыжа, тут і там чуўся плач, а звонку
чуваць былоо асцярожнае перасвістванне ахоўнікаў.Потым Петр устаў і звярнуўся
да грамады:
- Дзеці мае, адкрыйце сэрцы свае Збавіцелю нашаму і ахвяруйце яму вашы
слезы.
І змоўк.Раптам над галовамі сабраных
пачуўся жаночы голас, поўны жалобнай скаргі і непамернага болю:
- Я, удава, у мяне быў адзіны сын,
якім я жыла...Вярні мне яго, Гасподзь!
Настала зноў ціша. Петр стаяў перад
укленчыўшай грамадой, стары, шмат перажыўшы, і здаваўся ім у гэту хвіліну нібы
ўвасабленнем старасці і немачы. Тады пачаў скардзіцца другі голас:
- Каты зняважылі маіх дачок, і Хрыстос дазволіў гэта.
Пасля трэці:
- Я засталася адна з дзецьмі, а калі мяне забяруць, хто дасць ім хлеба і
вады?
Пасля чацверты:
- Лінуса, якога адпусцілі, узялі
зноў і паклалі пакутваць.
Пасля пяты:
- Калі павяртаемся ў дамы, нас схопяць прэтарыянцы.Мы не ведаем, дзе
хавацца.- Гора нам! Хто за нас заступіцца?
І так у начной цішыні гучалі скарга за скаргай.Стары рыбак прыкрыў вочы т трос
сваей белай галавой ад гэтага людскога болю і трывогі.Узнавілася маўчанне,
толькі ахоўнікі паціху пасвіствалі звонку будыніны.Вініцый ізноў памкнуўся, каб
прабіцца скрозь грамаду да Апостала і папрасіць у яго ратунку, але раптам
убачыў перад сабой нібыта бездань, выгляд якой адабраў сілу ў яго ног.Што
будзе, калі Апостал прызнае свае бяссілле, калі пацвердзіць, што рымскі
іператар мацнейшы за Хрыста Назарэтскага? І ад гэтай страшнай думкі валасы
ўзняліся на яго галаве, калі ен адчуў, што зараз у гэту бездань упадзе не
толькі рэшта яго надзеі, але і ен сам, і яго Лігія, і яго любоў да Хрыста, і
яго вера, і ўсе, чым ен жыў, а застануцца толькі смерць і ноч, як мора без
берагоў.А ў гэты час Петр загаварыў голасам, спачатку такім ціхім, што ледзь
можна было яго пачуць:
- Дзеці мае! На Галгофе я бачыў, як Бога прыбівалі да крыжа.Я чуў гук
малатоў і бачыў, як узнялі крыж угору, каб усе глядзелі на смерць Сына
чалавечага...І я бачыў, як працялі яму бок і як ен памер. І тады, вяртаючыся ад
крыжа, я крычаў з болем, як і вы крычыце: “Гора! Гора! Божа! Ты ж Бог! Чаму ж
Ты гэта дазволіў, чаму Ты памер і чаму Ты заставіў пакутаваць нашы сэрцы, якімі
мы верылі, што прыйдзе царства Твае?....А ен, наш Божа, на трэці дзень уваскрос
і быў сярод нас, пакуль у вялікім святле не сыйшоў у Царства Яго...А мы,
зразумеўшы наша малавер’е, узмацніліся сэрцамі і ад таго часу сеем зерне Яго...
Тут ен павярнуўся ў бок, адкуль пачуў першую скаргу і загаварыў мацнейшым
ужо голасам:
- Чаму вы скардзіцеся?.. Бог сам
аддаўся на пакуту і смерць, і вы хочаце, каб вас ад гэтага захаваў? Людзі малаверныя!
Ці сапраўды вы зразумелі Яго навуку, і хіба Ен вам абяцаў гэтае адно жыцце?
Вось ен прыходзіць да вас і кажа вам : “Ідзіце маім шляхам!” – вось Ен узнімае вас
да сябе, а вы чапляецеся рукамі за зямлю крычачы: “Божа, ратуй! Я, смецце перад
Богам, але для вас Апостал божы і Яго намеснік, кажу вам у імя Хрыста: не
смерць перад вамі, а жыцце, не пакуты, а невызнавальная радасць, не слезы і
стогны, а спевы, не няволя, а цараванне! Я, Апостал Божы, кажу табе, удава: сын
твой не памрэ, бо народзіцца ў славе на жыцце вечнае і ты з ім злучышся! Табе,
бацька, у якога каты зганьбілі нявінных дачок, я абяцаю, што знойдзеш іх
бялейшымі, чым лілеі Нелбона!Вам, маці, якіх забяруць ад сірот, вам, што
страцяць бацькоў, вам, што скардзіцеся, вам, што будзеце глядзець на смерць
любых, вам, што шмат перажылі, няшчасныя і стрывожаныя, і вам, што павінны
памерці, у імя Хрыста кажу,што прачнецеся , як ад сну шчаслівым прабуджэннем і
як з ночы пяройдзеце ў свет Божы. У імя Хрыста, няхай спадзе заслона з вачэй
вашых і разгарацца верай сэрцы!
Сказаўшы гэтак, ен узняў руку, нібы загадваў ім, а яны адчулі, як новая
кроў пабегла ў жылах і разам з тым іх трэсла, бо стаяў ужо перад імі не старац
нямоглы і хворы, а асілак, які браў іх душы і ўзнімаў іх з попелу і трывогі.
– Амінь! – прагучала некалькі
галасоў.З яго ж вачэй біла ўсе большае святло і сыходзіла ад яго сіла,
цудатворнасць, святасць. Галовы схіляліся перад ім, а ен, калі змоўкла “амінь”
працягваў:
- Сейце ў слязах, каб збіраць у
радасці. Чаму ад сумненняў павялічваецца зло?Над зямлею, над Рымам, над мурамі
гарадоў есць Бог, які жыве ў вас.Камяні стануць вільготнымі ад слез, пясок
набрыняе крывею, поўныя даліны будуць целаў вашых, а я вам кажу: вы –
пераможцы! Бог ідзе на выратаванне гэтага горада злачынства, цемрашальства і злобы,
а вы – Яго легіен.! І як Ен сам выкупіў пакутай і крывею грахі свету, так я
хачу, каб вы выкупілі пакутамі і крывею гэта гняздо беззаконня.Гэта Ен вам
гаворыць маімі вуснамі! І раскінуў рукі, а погляд узнес угору, а ў прысутных
амаль што сціхла біцце сэрцаў, бо адчулі, што яго позірк бачыць штосьці, чаго
не могуць убачыць вочы смяротных.А яго твар перамяніўся і нібы засвяціўся
знутры, а ен пазіраў нейкі час моўчкі, нібы анямеў ад захаплення, але праз
хвіліну яны пачулі яго голас:
- Ты есць, Божа, і паказваеш мне
дарогі свае!...Як гэта, о, Хрысце!... Не ў Іерусаліме, аў гэтым горадзе хочаш
Ты закласці сталіцу Тваю?Тут, з гэтых слез і з гэтай крыві ты хочаш збудаваць храм Твой?тут, дзе сення
пануе Нярон павінна быць Царства Твае? О, Божа, Божа!І ты кажаш гэтым людзям з
сумненнем у сэрцы, каб з касцей сваіх збудавалі падмурак пад Сіён свету, а духу
майму ты кажаш кіраваць ім і кіраваць
народамі свету?..Ты ліеш моц сваю на слабых, каб яны сталі моцнымі, і ты
гаворыш мне пасці ад гэтага часу Тваіх агнцаў аж да сканчэння вякоў..О будзь жа
услаўлены Тваімі вырачэнцамі, якіх ты наказваеш перамагаць.Асанна! Асанна!
Тыя, хто скардзіўся, паўставалі, а ў тых, якія зусім згубілі веру, яна
ўплыла светлым струменем.І загуло: “Асанна! За Хрыста!”
Пасля чаго настала ціша. Летнія зарніцы асвятлялі будыніну знутры і твары,
якія пабляднелі ад узрушэння.Петр, які быў заглыблены ў тое, што бачыў, доўга
яшчэ маліўся, але нарэшце абудзіўся, павярнуў да сабраных свой натхнены, поўны
святла твар і сказаў:
-Вось як Бог перамог у вас адчай,
так і вы ідзіце перамагаць у імя Яго! І хаця ен ужо ведаў, што яны перамогуць,
ведаў, што вырасце з іх слез і крыві, аднак голас яго задрыжаў ад узрушэння,
калі ен пачаў бласлаўляць іх , прамаўляючы:
- А цяпер бласлаўляю вас, дзеці мае,
на пакуты, на смерць, на жыцце вечнае!
Але яны пападалі вакол яго,
кажучы:”Мы ўжо гатовы, але ты, святая галава, беражы сябе, бо ты намеснік, які
закладае панаванне Хрыста!”
І так кажучы, яны чапляліся за яго
адзенне, ен жа ускладваў рукі на іх галовы і хрысціў кожнага паасобку, як
бацька хрысціць дзяцей, якіх высылае ў далекую дарогу.І хутка яны пачалі выходзіць
з будыніны, бо ім хацелася хутчэй дадому, а адтуль – у турмы і на арэны.Думкі іх
адарваліся ад зямлі, душы ўзялі напрамак да вечнасці і яны ішлі, нібы ў сне ці ў
захапленні процістаяць той сіле, якая ў іх жыла, сіле і жорсткасці “жывеліны”.
Апостала ж забраў Нерэй, слуга Пудэнса, і павеў яго схаванай ў ваколіцы
сцежкай да свайго дому.Але сярод яснай ночы пашпацыраваў за імі і Вініцый, і
калі нарэшце яны дайшлі да хаты Нерэя, ен кінуўся проста да ног Апостала.Той
жа, пазнаўшы яго, запытаў:
- Чаго ты хочаш, сын мой?
Але Вініцый пасля таго, што чуў у будыніне, не смеў ужо яго ні аб чым прасіць.Толькі
абняўшы аберуч яго стопы, ен прыціскаўся да іх са слязьмі, просячы такім чынам
моўчкі літасці.Апостал жа прамовіў: - - Я
ведаю.Забралі ў цябе дзяўчыну, якую ты пакахаў.Маліся за яе.
- Божа! – усхліпнуў Вініцый, абдымаючы яшчэ мацней ногі Апостала. – Божа! Я
паганае стварэнне, а ты ведаў Хрыста, ты Яго прасі, ты заступіся за яе.
І дрыжаў ад болю, як ліст, і біўся ілбом аб зямлю, бо пазнаўшы сілу
Апостала, ведаў што ен адзіны можа яе вярнуць.А Пётр узрушыўся ад такога
чалавечага стану. Узгадаў, як некалі і Лігія, узрушаная гісторыяй з Крыспам,
ляжала таксама ля ног Апостала, просячы
літасці.Узгадваў, як яе узняў і суцешыў, таму цяпер узняў і Вініцыя.
– Сыночак, - сказаў ен, я буду
маліцца за яе, але ты памятай, што я казаў тым, выракшымся, што сам Бог прайшоў
праз раскрыжаванне, і памятай, што пасля гэтага жыцця пачынаецца іншае, вечнае.
– Я ведаю!.. Я чуў, - адказаў
Вініцый, хапаючы збялелымі вуснамі паветра, - але бачыш, не магу! Калі трэба
крыві, прасі Хрыста, каб узяў маю... Я салдат.Няхай мне падвоіць, патроіць
пакуту, прызначаную ей, я вытрымаю, але няхай яе выратуе! Гэта яшчэ дзіця, а Ен
мацнейшы за Цэзара, я веру! Мацнейшы! Ты ж сам яе любіў.Ты нас блаславіў! Гэта
яшчэ дзіця непавіннае!Тут ен зноў схіліўся і прыклаў твар да кален Пятра,
паўтараючы: - Ты ведаў Хрыста! Ты ведаў, Ен цябе выслухае! Заступіся за яе!
А Петр прыкрыў вочы і горача маліўся. Летнія бліскавіцы сталі зноў
асвятляць неба.Вініцый углядаўся пры іх бляску ў вусны Апостала, чакаючы з іх
прысуду: жыцця або смерці.У цішыні чуваць было перапелак ў весках і глухое,
далекае рэха з месцаў для шпацыру, што былі ля вуліцы Віа Салярыа.
– Вініцый, - запытаў нарэшце
Апостал, - ты верыш?
– Апостале, ці ж бы інакш я сюды прыйшоў? – адказаў Вініцый.
-
Тады
веруй да канца, бо вера горы зрушвае.Нават калі б ты ўбачыў гэту дзяўчынку пад
мячом ката ці ў пашчы льва, вер і тады яшчэ, што Хрыстос можа яе выбавіць.Вер і
маліся Яму, а я буду маліцца разам з табой.
Пасля ен узняў твар да неба і гучна прамовіў:
- Хрысце
міласэрны, паглядзі на гэта збалелае сэрца і суцеш яго! Хрысце міласэрны,
прынясі вецер да воўны ягняці! Хрысце міласэрны, як ты прасіў Бацьку свайго,
каб Ен адвярнуў келіх горычы ад вуснаў тваіх, адвярні гэтак яго і ад вуснгаў
гэтага служкі Твайго! Амінь!
А Вініцый,
прасцягваючы рукі да зорак, гаварыў наўзрыд далей:
- О, Хрысце! Я Твой! Вазьмі мяне замест яе!
На ўсходзе неба пачало святлець.
Комментариев нет:
Отправить комментарий