Раздзел 52
Вокрык “Хрысціян ільвам!” доўга гучаў па ўсіх раенах горада. У першы момант
ніхто не сумняваўся, што яны былі сапраўднымі зачыншчыкамі бедства, але ніхто і
не хацеў сумнявацца, бо пакаранне павінна было стаць цікавай забавай для
народа.Але шырылася думка, што бедства не прыняло б такіх страшэнных памераў,
калі б не гнеў багоў, таму было загадана ў храмах прыносіць піякулы, ці
ачышчальныя ахвяры. Па парадзе Кніг Сівілы сенат абвясціў урачыстасці і
публічныя малітвы да Вулкана, Цэрэры і Празерпіны. Матроны прыносілі ахвяры
Юноне; уся іх працэсія падалася аж на бераг мора, каб зачэрпнуць вады і
акрапіць ей статую багіні.Замужнія маладзіцы рыхтавалі пір для багоў і начныя
спевы.Увесь Рым ачышчаўся ад грахоў, прыносіў ахвяры і аб’ядноўваў бессмяротных.А
ў гэты час сярод папялішчаў пазначалі новыя шырокія вуліцы. Тут і там ужо былі
закладзены падмуркі дзівосных дамоў, палацаў і храмаў. Перадусім будаваліся з
нечуванай скорасцю вялікія драўляныя амфітэатры, дзе павінны былі паміраць
хрысціяне. Адразу пасля нарады ў доме Тыберыя пайшлі загады да праконсулаў, каб
тыя даставілі дзікіх жывел. Тыгелін апусташаў віварыі ўсіх італійскіх гарадоў,
не вылучаючы найменшых.У Афрыцы былі па яго загаду праведзены маштабныя ловы, у
якіх увесь мясцовы люд павінен быў браць удзел. Прыведзены былі сланы і тыгры з
Азіі, алігатары і гіпапатамы з-над Ніла, львы з Атласу, ваўкі і мядзведзі з
Пірэнеяў, жорсткія сабакі з Гіберніі, горныя сабакі з Эпіру, буйвалы і вялізныя
грозныя туры з Германіі.З прычыны вялікай колькасці арыштаваных відовішчы
павінны былі пераўзысці сваімі памерамі ўсе, што да гэтага часу бачыў свет.
Імператар пажадаў затапіць успаміны аб пажару крывею і абпаіць ею Рым, бо
ніколі яе праліцце не было для яго такім прывабным. Разахвочаны люд дапамагаў
жрацам і прэтарыянцам ў пагоні за хрысціянамі.Не было гэта цяжка, бо цэлай
грамадой, разбіўшы лагер з іншымі людзьмі сярод садоў, хрысціяне выказваліся
ўголас аб сваей веры. Калі іх абкружалі, яны станавіліся на калены і спявалі
песні, дазваляючы забіраць сябе без адпору. Але іх цярпенне толькі павялічвала
гнеў натоўпу, які, не разумеючы яго вытокаў, лічыў хрысціянства дзікунствам і
падцверджаннем злачынства. Шаленства ахоплівала праследнікаў.Здаралася, што
чэрнь выхоплівала хрысціян з рук прэтарыянцаў і літаральна раздзірала іх
рукамі.Жанчын цягнулі за валасы да турмаў, дзецям разбівалі галовы аб каменне.Тысячы
людзей удзень і ўночы прабягалі з выццем па вуліцах.Яны шукалі ахвяр сярод
папялішчаў, у комінах і пограбах.Перад вязнямі спраўлялі ля вогнішчаў, навокал
бочак з віном, вакхічныя піры і танцы.Вечарамі слухалі з асалодай падобныя да
грымот рыкі, якімі быў напоўнены ўвесь горад.Астрогі былі перапоўненыя тысячамі
людзей, і кожны дзень чэрнь і прэтарыянцы прыводзілі новых ахвяр.Літасці як
ніколі і не было.Здавалася, што людзі забыліся, як размаўляць і ў дзікім
дурмане запомнілі адзін толькі выраз : “Хрысціян – ільвам.”Насталі дзіўна
спякотныя дні і ночы такія душныя, якіх ніколі раней не было: само паветра было
нібы насычана шаленствам, крывею і забойствам.А такой перабольшанай меры
жорсткасці адпавядала таксама перабольшаная мера жадання пакут.Вернікі
хрысціяне ішлі добраахвотна на смерць ці нават шукалі яе, пакуль іх не пачалі
стрымліваць суровыя забароны іх вышэйшых. Па іх наказу збіраліся ўжо толькі за
горадам, у падзем’ях па дарозе Апійскай і ў прыгарадных весках, якія належалі
патрыцыям з хрысціян, сярод якіх дасюль яшчэ нікога не арыштавалі.На Палатыне
ведалі дакладна, што да вернікаў Хрыста належаць і Флавій, і Дамітыла, і
Пампонія Грэцына, і Карнэлій Пудэнс і Вініцый; сам імператар непакоіўся аднак,
што чэрнь не дасць веры таму, што такія людзі падпалілі Рым, што рэч ішла
перадусім аб перакананні людзей, але пакаранне і помста адкладаліся на
наступныя дні. Іншыя лічылі, што гэтых патрыцыяў збярог уплыў Акты.Дапушчэнне
было слабае.Пятроній пасля развітання з Вініцыем сапраўды падаўся да Акты па
дапамогу для Лігіі, але тая магла ахвяраваць яму толькі слезы, бо жыла ў
забыцці і болю, настолькі, што толькі пакутавала, паколькі хавалася ад Папеі і
імператара. Яна наведала Лігію ў астрозе, прынесла ей адзенне і ежу, і
абараніла яе гэтым больш за ўсе ад зняваг з боку і так ужо падкупленых
астрожных стражнікаў. Паколькі Пятроній не мог забыцца, што калі б не ен і не
яго думкі пра забранне Лігіі з дому Аўлаў, то хутчэй, не была б зараз
астрожніцай, а апрача таго, жадаючы выйграць гульню з Тыгелінам, ен не шкадаваў
ні часу, ні сродкаў. На працягу некалькіх дзен ен бачыўся з Сенэкам, з Даміцыем
Афрам, з Крыспінілай, з дапамогай якой ен хацеў трапіць да Папеі, з Тэрпнасам,
з Дыядорам, з прыгожым Піфагорам і нарэшце, з Алітурам і Парысам, якім звычайна
імператар не адмаўляў.З дапамогай Хрысатэміды, якая цяпер была каханкай
Ватынія, намагаўся праз яе шукаць нават і яго дапамогі, не шкадуючы і яму, і
іншым абяцанняў і грошай.Але ўсе гэтыя высілкі засталіся без выніку.Сенэка, які
быў няўпэўнены ў сваім будучым, пачаў даводзіць яму, што хрысціяне, калі нават
сапраўды і не спалілі Рым, павінны быць знішчаны дзеля яго ж дабра, словам, ен
апраўдваў будучую разню існуючым станам рэчаў. Тэрпнас і Дыядор ўзялі грошы і
не зрабілі ўзамен нічога. Ватыній данес імператару, што яго хацелі падкупіць.
Адзін толькі Аліур, які спачатку варожа ставіўся да хрысціян, цяпер іх
шкадаваў, асмеліўся нагадаць імператару аб дзяўчыне-паланянцы і прасіць за яе,
але не атрымаў нічога апроч адмовы..
– Няўжо ты думаеш, што ў мяне душа
меншая, чым у Брута, які дзеля Рыма не пашкадаваў уласных сыноў?І калі Алітур
пераказаў гэтыя словы Пятронію, той адказаў:
- Калі ен пачаў ужо параўноўваць
сябе з Брутам, то ратунку ўжо няма аніякага.
Аднак яму было шкада Вініцыя і разбіраў яго страх, каб той не сабраўся
скончыць жыцце.”Цяпер, - казаў ен сам сабе, - яго падтрымліваюць яшчэ
намаганні, якія ен робіць для яе ратунку, яе вобраз і сама пакута, але калі ўсе
варыянты знікнуцьі згасне апошняя іскра надзеі, клянуся Кастарам! Ен яе не
перажыве і кінецца на меч.” Пятроній разумеў лепш, што можна так скончыць
жыцце, чым тое, што можна так пакахаць і так пакутваць.Тымчасам Вініцый рабіў
яшчэ ўсе, да чаго мог дайсці яго розум, каб выратаваць Лігію. Ен наведваў
аўгустыянаў і, некалі такі горды, шукаў цяпер у іх дапамогі.Праз Вітэлія
ен хацеў ахвяраваць Тыгеліну свае
сіцылійскія землі і усё, чаго б той ні пажадаў.Тыгелін жа, не хочучы
супроцьстаяць Аўгусце, адмовіў. Пайсці да самога Цэзара, абняць яго калены і
прасіць аб літасці не пакідала жадаць лепшага. Вініцый сапраўды гатовы быў
і гэта зрабіць, але Пятроній, калі пачуў
пра задуму, спытаў у яго:
- А калі ен табе адмовіць, калі
адкажа жартам ці страшнай пагрозай, што ты тады будзеш рабіць?
Пры гэтым твар Вініцыя працяў сапраўдны боль і ен заскрыгатаў сціснутымі
зубамі.
– Так, - працягваў пятроній. – таму я цябе і адгаворваю.Ты закрыеш гэтак
усе дарогі да выратавання.! Але Вініцый задумаўся і, выціраючы рукою з ілба
халодны пот, сказаў:
- Не! Не! Я – хрысціянін...
– І ты забудзешся аб гэтым, як
забыўся хвілінай раней. У цябе есць права загубіць сябе, але не яе. Памятай
перш за ўсе, што прайшла перад смерцю дачка Сеяна...
І кажучы гэтак, ен не быў шчырым да
канца, бо хваляваўся больш з-за Вініцыя, чым з-за Лігіі.Але ен ведаў, што нічым
так не ўтрымае яго ад настолькі небяспечнага кроку, як толькі малюючы карціны
аб магчымай згубе Лігіі з-за яго.Дарэчы, ен меў рацыю, бо на Палатыне прыходу маладога трыбуна чакалі і прадузялі адпаведныя
сродкі перасцярогі.Аднак пакута Вініцыя прайшла ўсе, што сілы чалавечыя могуць
вытрываць.Ад часу, калі Лігія была арыштаваная і калі на яе паў цень будучых
пакут, то ен не толькі пакахаў яе ў сто разоў больш, але папросту пачаў
аддаваць у душы ей частку амаль рэлігійную, нібы боскай істоце.А цяпер ад
думкі, што гэту істоту, каханую і і разам з тым святую, ен павінен страціць, і
што апрача смерці яе могуць чакаць смяртэльныя пакуты, страшнейшыя, чым сама
смерць, кроў стыгла ў яго жылах, душа ператваралася ў адзіны крык, мяшаўся розум.
Часам яму здавалася, што чэрап яго
паліць сапраўдны агонь, ад чаго ен ці стане попелам, ці трэсне.Ен перастаў
разумець, што робіцца, перастаў разумець, чаму Хрыстос, той міласэрны, той Бог,
не прыходзіць на дапамогу сваім вернікам, чаму задымленыя муры Палатыну не
правальваюцца пад зямлю, а разам з імі і Нярон, аўгустыяне, лагер прэтарыянцаў
і ўвесь гэты горад злачынстваў. Ен думаў, што не можа і не павінна быць інакш,
што ўсе тое, што бачаць яго вочы, ад чаго разрываецца душа і плача сэрца, - усе
гэта сон. Але рык звяроў казаў яму, што гэта рэальнасць, гук сякер, з-пад якіх
узнімаліся арэны, казаў яму, што гэта – рэальнасць, і падцверджвалі гэта людзі,
якія крычалі і перапоўненыя астрогі. У гэты час нараджалася ў ім вера ў Хрыста,
і гэта было новай пакутай, можа быць самай страшнай з усіх. А ў гэты час
Пятроній гаварыў яму :
- Памятай перадусім, праз што перад смерцю прайшла дачка Сеяна.
Комментариев нет:
Отправить комментарий