Пераклад кнігі Зыгмунта Шчэнснага Феліньскага "Паўліна - дачка Эвы Феліньскай"

Архібіскуп Зыгмунт Шчэнсны Феліньскі

ПАЎЛІНА  ДАЧКА ЭВЫ ФЕЛІНЬСКАЙ

Прадмова аўтара

Пасля смерці светлай памяці маёй маці, Эвы Феліньскай, яе крэўныя і сябры, якія мелі магчымасць прачытання яе лістоў,  вельмі жадалі, каб як найменш некаторыя  былі выдадзены ў друку.  Маючы сваім абавязкам гэты поўны шчасцем для сыноўняга сэрца занятак, я распачаў яго адначасова з усведамленнем і прыязнасцю; асабліва вызвалены моцай незалежных ад мяне акалічнасцяў ад бясконцых неадкладных спраў увесь свой час мог прысвяціць гэтай працы.

Калі я пачаў даследаваць сабраныя матэрыялы, маючы на мэце задуму найбольш адпаведнай формы для іх выдання, тады толькі вынайшаў у адным з лістоў маёй маці наступныя словы:

Маючы намер заняцца апісаннем Бярозава, я думала, што дастаткова будзе толькі сабраць і ўкласці мае лісты; з гэтай мэтай я папрасіла сваіх карэспандэнтаў, каб мне іх адаслалі.  Пасля прагляду іх мне падалося, што некаторыя з іх маглі б быць цікавыя для прачытання; таму пасля роздуму я абрала форму дзённіка, бо форма збору лістоў паўстала перада мной занадта суб’ектыўнай.  Але перачытала і таксама лісты незабыўнай маёй Паўлінкі ды ўбачыла іх тую пачуццёвасць, пранікнёнасць аж да душы, што няма сумнення, што выбарка гэтых сямейных лістоў магла б зацікавіць не аднаго чалавека.  Не лічу аднак, што цяпер час адпаведны для іх публікацыі.

Пасля прачытання гэтай развагі я намерыўся споўніць жаданне маці спалучыць лісты Паўлінкі з напісанымі  да яе лістамі маці, выдаць гэты вянок пачуццяў роднасці, без аніякага дадатку, акрамя кароткай прадмовы з каментаром.  Наступнае аднак разважанне над такім планам дало мне спазнанне патрэбы пазнаёміць найперш Чытачоў з асобамі ліставання а таксама і з абставінамі, у якіх у той час яны знаходзіліся; бо ліст кожны, як картка , што выпадае ў кнізе жыцця, якую той толькі належным чынам расшыфруе, хто ўсю прачытае кнігу.  Да таго ж маючы на ўвазе, што маці мая напісала сама Успаміны свае і ўклала іх якраз да з’яўлення на свет Паўлінкі, я палічыў, што найлепшым будзе апісаць жыццё гэтак заўчасна згаслай сястры, бо такім чынам я буду мець штохвілінную зручнасць  гаварыць аб маёй маці, не крочачы даляглядамі, якія пераадолеліся яе Успамінамі.  Аднак я не мог не распавесці аб апошніх часінах жыцця маці, якую Паўлінка на больш за дзесятак гадоў па дарозе да вечнасці апярэдзіла, і тым больш не мог, бо гэты перыяд нідзе да гэтага часу не быў апісаны.  Склаў жа я змястоўнае  яго падсумаванне ў Дадатку, які ў канцы твора змясціў; так што  Мемуары  маці, яе Успаміны і таксама Жыццё Паўлінкі дадаюць паўнаты да  тканіва біяграфіі Выгнанніцы ў Бярозаў.

Адпаведна гэтаму плану я апынуўся перад абавязковым ўзяццем на сябе хаця б часткі абавязкаў хранолага.  Я стараўся аднак як найменш уласным карыстацца пяром, адно дадаючы тое, што для належнага зразумення лістоў абавязковым лічыў.  Таму першыя толькі чатыры раздзелы выпісаў выключна з уласных успамінаў, а таксама з захаваных сям’ёю паданняў. Рэшту ж  атрымаў ужо пераважна з лістоў, якія засталіся, якімі імкнуўся карыстацца паўсюль, дзе тое дазваляў змест расповяду.

Праца гэтая даўно ўжо была закончана і чакала толькі мажлівасці выдання, калі дзіўнымі шляхамі, бо аж з Парыжа, даслалі мне некалькі лістоў ад Паўлінкі з самых значных часін яе жыцця.  Бракавала тых лістоў раней вельмі, бо без іх было нялёгка насамрэч памкненні яе апошняга рашэння зразумець.  Таму сардэчна дзякую асобам, якія мне такую патрэбную паслугу давялі.  Бо цяпер сціпласць гэтая што да абрысаў залы, дзе паўстае абразок, поўная як найменш у духоўнай існасці сваёй, і дазволіць пэўна зазірнуць глыбей ў сэрца польскай адданцы Богу не аднаму з тых, якія пад заслонай схаваных у ім скарбаў да гэтага часу заўважыць не ўмелі.

Дзвінячка, 1884 год

Партрэт:

 Эва з Вендорфаў Жэрардова Феліньска 1793-1859

ДЛЯ Стэфкі, Леонкі, Эмількі і Хенрыйкі

Аддалены ад вас, але заўсёды паяднаны з вамі нітаваннем роднасці, хацеў бы я хаця здалёку дапамагчы вам усвядоміць і паставіцца з любоўю да хрысціянскіх і грамадзянскіх вашых абавязкаў.  Тры старэйшыя, вы стаіце ўжо на чале ўласных сямей, якія павінны быць праваджаныя вамі ж, уласным прыкладам паказваючы дзеткам вашым узор спадчынных традыцый.

Сёння, калі з аднаго боку жыццё рэлігійнае і нацыянальнае змешчана сярод галоўным чынам сямейных каганцоў, з другога ж, калі бязбожнасць і матэрыялізм атакуюць усёй моцай, для пераадужання гэтага хрысціянскай сям’ёй, пасланніцтва жанчыны становіцца выключна важным, вырашальным як найбольш, бо ад маці найперш маральная вартаснасць, а таксама і лёс наступных пакаленняў залежыць.  Нічога таксама дзіўнага, што ў апекаванні маім вас я рад быў бы глыбінёй любові сваёй сардэчнай да вас дапамагчы вам адужаць вяршыню высокага вашага пасланніцтва, апякуючы вам як ва ўсведамленні, так і ва ўцелясненні таго, чым павінна ў нас быць  адданка Богу, калі хоча стварыць сапраўдны храм быцця ў доме.  А паколькі найбольш вымоўнымі з’яўляюцца прыклады, асабліва блізкія і родныя, даю вам у наступнай кнізе, якую вам і прызначаю, узоры найбліжэйшыя, бо сямейныя,  каб адчуваючы сэрцам, вы найбольшы вынік атрымалі ад заахвочвання вас да пераемнасці.  

Жыццё невядомай вам зусім цёткі, якая перад вашым нараджэннем пакінула зямное быццё, адлюстравана на фоне жыцця бабулі, якую старэйшыя з вас можа яшчэ і памятаюць,  ды падасць вам нямала прыгожых прыкладаў, якія асветляць вам дарогу прызначэння, у духоўную сферу якога абрана Нябёсамі вас змясціць.

Ва ўсім жыцці Паўлінкі не знойдзецца ні адной надзвычайнай падзеі, ні адной цноты, якая пераўзыходзіць вашыя сілы.  Ціхая і сціплая, як фіялка, Паўлінка зацвіла і згасла незаўважна амаль для анікога, і толькі ў нешматлікіх сэрцах, якія мелі раскошу яе бліжэй ведаць, памяць аб ёй свеціць да гэтага часу, атачоная арэолам найчысцейшага, бо сутнаснага прызначэння.  Драўляны крыжык на магіле і ціхая сляза родных сямейных – вось усё, што Паўлінка здабыла сабе на зямлі; але шчодрасць Ойчы Нябёсаў, у вачах якога невядомыя свету заслугі часам больш  важкія, чым прыгожыя і публічныя ўчынкі, поглядамі ў свеце адно выкліканыя, іншую пэўна ўзнагароду падрыхтавала ёй на Нябёсах.

Калі гэтыя абразкі, неаднойчы слязой сына як і брата палітыя, абудзяць у сэрцах вашых пэўнае ўсведамленне збаўлення ці дарогу прызначэння вам адкрыюць, то з падзякай за гэта Нябеснаму Ойчу як Дарыцелю кожнай раскошы для вас, дайце малітвам вашым чыстым таксама і падтрымаць таго, хто іх для вашага ўзыходжання асвеціў.  

For me - TheTimes: Начало мудрости - страх Господень

For me - TheTimes: Начало мудрости - страх Господень
В "Книге притчей Соломоновых" есть такие слова "начало мудрости - страх Господень". Некоторые люди считают страх Господень страхом перед Господом, а это только схоластическое толкование этих слов. Когда Небо боится за людей, за мироздание, оно посылает, рождает пророков-мудрецов среди людей, что являет собой начало мудрости от страха-беспокойства за мироздание.
 Кажучы па-беларуску, пачатак Сафіі (Мудрасці) - страх Нябёсаў за Сусвет.

Я - змагарка, я проста змагарка....

Я змагарка, я проста змагарка,
Мне балюча за ўсіх, мне балюча,
Калі Сонца ўсім свеціць так ярка,
Я ўзбіраюся ў Неба па кручы.
Сонца нітку мне падаруе,
І я вышыю імя Ўсясвета,
Месяц з Сонцам на небе вальсуюць
І ўкладаюцца зоры - кветкамі.
Наталля Лёс

Начало мудрости - страх Господень

В "Книге притчей Соломоновых" есть такие слова "начало мудрости - страх Господень". Некоторые люди считают страх Господень страхом перед Господом, а это только одно, схоластическое, толкование этих слов. Если многие люди не знают, какому же богу они верят, то верить нужно одному Небу, а потому, когда Небо боится за людей, за мироздание, оно посылает, рождает пророков-мудрецов среди людей, что являет собой начало мудрости от страха за мироздание.
 Кажучы па-беларуску, пачатак Сафіі (Мудрасці) - страх Нябёсаў за Сусвет.

Ян Бжэхва "Пан Клякса" Частка 1

Ян Бжэхва

Пан Клякса

Гэта, а таксама іншыя казкі

Мяне завуць Адам Нязгудка, мне дванаццаць гадоў, і ўжо паўгода я ў Акадэміі пана Кляксы. Дома ў мяне ніколі і нічога не атрымлівалася. Заўсёды я спазняўся ў школу, ніколі не мог выканаць хатнія заданні і ўвогуле ў мяне рукі не адтуль растуць. Я ўсё выпускаў на падлогу і разбіваў, а шклянкі і сподкі ад аднаго майго выгляду трэскаліся і разляталіся на дробныя кавалкі, пакуль я яшчэ нават да іх не дакранаўся. Я не любіў крупнік і моркву, і якраз штодзень на абед атрымліваў крупнік і моркву, бо гэта спажыўная і здаровая ежа. Калі ж да ўсяго я абліў атрамантам пару штаноў, абрус і новы касцюм мамы, бацькі вырашылі адаслаць мяне на навучанне і выхаванне да пана Кляксы. Акадэмія месціцца ў самым канцы вуліцы Шакаладнай і займае вялікі чатырохпавярховы будынак, збудаваны з каляровых цаглінак. На чацвёртым паверсе захоўваліся таямнічыя і нікому не вядомыя сакрэты пана Кляксы. Ніхто не мае права туды ўваходзіць, а калі б нават камусьці захацелася ўвайсці, то не было б як, бо сходы даходзілі толькі да трэцяга паверха і сам пан Клякса трапляе да сваіх сакрэтаў праз комін. На першым паверсе змяшчаюцца школьныя класы, у якіх праходзяць урокі, на другім паверсе  - спальні і агульная сталоўка, нарэшце, на трэцім паверсе жыве пан Клякса з Матэушам, але толькі ў адным пакоі а ўсе астатнія пазачыняныя на ключ.

Пан Клякса прымае ў сваю Акадэмію толькі тых хлопцаў, у якіх імя пачынаецца на літару А, бо, – як гаворыць ён сам, – не мае намеру засмечваць сабе галаву ўсімі літарамі алфавіту. Таму ў Акадэміі чатыры Адамы, пяць Аляксандраў, тры Андрэі, тры Альфрэды, шэсць Антонаў, адзін Артур, адзін Альберт і адзін Анастас, а разам  дваццаць чатыры вучні. У пана Кляксы імя Амброжы, і таму толькі адзін Матэуш з усёй Акадэміі не пачынаецца на А. Зрэшты Матэуш увогуле і не вучань. Гэта вучоны шпак пана Кляксы. Матэуш умее добра размаўляць, аднак мае такую ўласцівасць, што вымаўляе толькі канчаткі слоў, не звяртаючы ўвагі на іх пачатак. Калі напрыклад Матэуш паднімае тэлефон, то звычайна кажа:

- аска, а эмія ана яксы!

Гэта значыць:

-           Калі ласка, гэта  Акадэмія пана Кляксы.

Натуральна, што чужыя не могуць яго ўвогуле зразумець, але пан Клякса і яго вучні могуць з ім паразумецца вельмі дакладна. Матэуш выконвае з імі ўрокі і часта замяняе пана Кляксу ў школе, калі пан Клякса ідзе лавіць матылёў на другое снеданне.

Ах, праўда! Я амаль што зусім забыўся паведаміць, што наша Акадэмія размяшчаецца ў вялікім парку, які поўны розных долаў, яроў і круч і акружаны высокім мурам. Нікому нельга выходзіць за мур без пана Кляксы. Але гэты мур гэта не проста мур. На тым баку, які цягнецца ўздоўж вуліцы, ён цалкам гладкі і толькі пасярдзіне знаходзіцца вялікая шкляная брама. Затое ў трох астатніх частках муру месцяцца доўгім неперарыўным шэрагам адна каля другой жалезныя дзверцы, якія пазамыканыя на малыя сярэбраныя клямачкі.

Усе гэтыя дзверцы вядуць да розных суседніх казак, з якімі пан Клякса ў вельмі добрых і даўніх стасунках. На кожнай дзверцы таблічка з надпісам, які ўказвае, да якой казкі яны вядуць. Ёсць там усе казкі пана Андэрсэна і Братоў Грым, казка пра шчаўкунка, пра рыбака і рыбку, і ваўка, які прыкінуўся жабраком, пра сіротку Марысю і гномаў, пра Качку-Дзівачку і шмат, шмат іншых. Ніхто не ведае дакладна, колькі тут  гэтых дзверцаў, бо калі іх пачаць лічыць, нельга не памыліцца, і праз хвіліну невядома ўжо, колькі налічылася да гэтага. Там дзе павінна быць дванаццаць, выпадае раптам даваццаць восем, а там, дзе, здавалася б, што дзевяць, то выпадае трыццаць адзін ці шэсць. Нават Матэуш не ведае, колькі гэтых казак, і кажа, што “ожа о, а ожа есце”, што азначае, што можа сто, а можа дзвесце.

Ключыкі ад дзверцаў хавае пан Клякса у вялікай сярэбранай шкатулцы і заўсёды ведае, які з іх да якой клямкі падыходзіць. Вельмі часта пан Клякса пасылае нас да розных казак па справах. Выбар пераважна падае на мяне, бо я рыжы і адразу кідаюся ў вочы. Пэўнага дня, калі  пану Кляксе бракавала запалак, ён паклікаў мяне да сябе, даў мне залаты ключык на залатым колку і сказаў:

- Мой Адаме, заскоч да казкі пана Андэрсэна пра дзяўчынку з запалкамі, спашлешся на мяне і папросіш пачак запалак.

Вельмі ўзрадаваны я панёсся ў парк і не ведаючы зусім, якім чынам, я трапіў адразу да патрэбнай дзверцы. Праз хвіліну я ўжо знаходзіўся на другім баку. Перад вачыма маімі ўзнікла вуліца нейкага невядомага горада, па якім снавала мноства людзей. І нават ішоў снег, хаця на нашым баку было ў гэты час лета. Усе мінакі трэсліся ад холада, якога я ўвогуле не адчуваў, і не трапіла на мяне ні адна сняжынка. Калі так я стаяў здзіўлены, наблізіўся да мяне якісьці пажылы стары чалавек, пагладзіў мяне па галаве і прамовіў з усмешкай:

- Ты мяне не пазнаеш? Мяне клічуць Андэрсэн. Цябе здзіўляе, што тут снег і зіма, у той час як у вас - чэрвень і даспяваюць чарэшні. Праўда? Але ж спачатку мусіш, хлопча, зразумець, што ты зусім з іншай казкі. Навошта ты сюды прыйшоў?

- Я прыйшоў, пане, па запалкі. Пан Клякса мяне прыслаў.

- Ах, значыць ты ад пана Кляксы! – узрадаваўся пан Андэрсэн. – Я вельмі люблю гэтага дзівака. Зараз дам табе пачак з запалкамі.

Пасля гэтых слоў пан Андэрсэн пляснуў у далоні і праз хвіліну з-за вугла паказалася малая дзяўчынка, якой было халодна, з запалкамі. Пан Андэрсэн узяў ад яе адзін пачак і падаў мне, кажучы:

- Вось, занясі гэта пану Кляксе. І перастань плакаць. Не галасі над гэтай дзяўчынкай. Яна бедная і ёй халодна, але толькі як быццам. Бо гэта казка. Усё тут прыдуманае і несапраўднае.

Дзяўчынка ўсміхнулася мне, памахала мне рукой на развітанне, а пан Андэрсэн адвёў мяне назад да дзверцаў.

Калі я распавёў хлопцам пра сваю прыгоду, то ўсе мне вельмі зайздросцілі, што я пазнаёміўся з панам Андэрсэнам.

Пазней я хадзіў у розныя казкі вельмі часта па розных справах:  то трэба было прынесці пару ботаў з казкі пра ката ў чаравіках, а то зноў у таямніцах пана Кляксы з’явіліся мышы і трэба было прывесці самога ката, ці калі не было чым замесці падворак, я павінен быў пазычыць мятлу ў адной чараўніцы з казкі пра Лысую Гару.

Затое было і так, што аднойчы прыгожым днём з’явіўся ў нас нейкі незнаёмы чалавек у шырокім аксамітным кафтане, у кароткіх аксамітных штанах, у капелюшы з пяром і загадаў яго весці да пана Кляксы.

Мы ўсе былі вельмі зацікаўленыя, чаму гэты пан прыйшоў увогуле. Пан Клякса доўга з ім размаўляў шэптам, частаваў яго таблеткамі для росту валасоў, якія сам меў звычай увесь час піць, а потым, паказваючы на мяне і на аднаго з Андрэяў прамовіў:

-           Слухайце, хлопцы, гэты пан, якога тут бачыце, прыйшоў з казкі пра каралеўну, што спіць, і сем братоў. Дык два з іх пайшлі ўчора ў лес і не вярнуліся. Самі разумееце, што ў гэтых умовах казка пра каралеўну, якая спіць, і сем братоў не можа скончыцца. Таму я пазычаю вас гэтаму пану на дзве гадзіны. Толькі памятайце, што павінны вярнуцца на вячэру.

-           Эра удзе каля асці!- закрычаў Матэуш, што павінна было азначаць, што вячэра будзе каля шасці.

Мы пайшлі разам з гэтым панам у аксамітным адзенні. Даведаліся па дарозе, што ён адзін з братоў каралеўны, якая спіць, і што мы таксама павінны будзем апрануцца ў такое ж самае аксамітнае адзенне. Мы згадзіліся на гэта ахвотна, абодва мелі цікавасць да віду каралеўны, што спіць. Я не буду распісвацца тут на тэму самой казкі, бо кожны яе напэўна ведае. Аднак я мушу сказаць, што за ўдзел у казцы каралеўна пасля абуджэння запрасіла нас на падвячорак. Не ўсе пэўна ведаюць, якія падвячоркі ядуць каралеўны, ды яшчэ каралеўны з казак. Перадусім лёкаі ўнеслі на падносах вялікія стосы пірожных з крэмам, а апрача гэтага, сам крэм на вялікіх сярэбраных місах. Кожны з нас атрымаў столькі пірожных, колькі хацеў. Да пірожных падалі нам шакалад, кожнаму па тры шклянкі, а ў кожнай шклянцы па версе плаваў шакалад кавалкамі. На стале на вялікіх талерках ляжалі марцыпанавыя фігуркі жывёлак і чалавечкаў, а таксама мармеладкі, цукеркі і фрукты ў цукры. Урэшце на крыштальных талерках і вазах раскладзеныя былі вінаград, персікі, мандарынкі, клубніцы і розныя іншыя фрукты ды яшчэ розныя гатункі марожанага ў шакаладных формачках. Каралеўна ўсміхалася нам і падахвочвала, каб мы елі як мага больш, бо ніякая колькасць нам не пашкодзіць. Бо вядома, што ў казках ніколі не хварюць ад пераядання і што тут зусім інакш, чым у рэчаіснасці. Я схаваў у кішэнь некалькі формачак з марожаным, каб занесці іх сябрам, але марожанае растала і капала мне на ногі. Вялікае шчасце, што ніхто гэтага не заўважыў.

Пасля падвячорка каралеўна загадала запрэгчы пару конікаў у малы экіпаж і суправаджала нас аж да самага мура Акадэміі пана Кляксы.

-           Пакланіцеся ад мяне пану Кляксе, - сказала яна на развітанне, - і папрасіце яго, каб прыйшоў да мяне на матылькоў у шакаладзе.

А праз хвіліну дадала:

- Я столькі чула пра байкі пана Кляксы. Я павінна абавязкова іх калі-небудзь наведаць.

У гэты спосаб я даведаўся, што пан Клякса мае свае ўласныя казкі, але пазнаёміўся з імі толькі значна пазней.

У кожным выпадку я пачаў ад гэтага часу паважаць пана Кляксу яшчэ больш і вырашыў пазнаёміцца з Матэушам, каб даведацца ад яго пра ўсё.

Матэуш не схільны да размоў, і выпадаюць нават такія дні, што ўвогуле ні з кім не хоча гаварыць.

Пан Клякса на гэтыя яго паводзіны мае спецыяльныя лекі, а менавіта – вяснушкі.

Я не памятаю, ці ўзгадваў ужо пра тое, што твар пана Кляксы папросту рабы ад вяснушак. Спачатку найбольш здзіўляла мяне акалічнасць, што вяснушкі гэтыя штодзень змянялі сваё становішча: аднаго дня яны аздаблялі нос пана Кляксы, назаўтра зноў пераносіліся на лоб для таго, каб на трэці дзень з’явіцца на барадзе ці на шыі.

Аказалася, што прычына гэтага – рассеянасць пана Кляксы, які на ноч звычайна вяснушкі знімае і хавае ў залатую табакерку, а зранку прылеплівае іх назад, але кожны раз на іншае месца. Пан Клякса ніколі не растаецца са сваёй табакеркай, у якой мае мноства запасных вяснушак рознай велічыні і колеру.

Кожны чацвер прыходзіць з горада адзін цырульнік, які завецца Філіп, і прыносіць пану Кляксе свежыя вяснушкі, якія з дапамогай ляза збірае з твару сваіх кліентаў падчас галення. Пан Клякса аглядае іх вельмі дбайна, прымярае перад люстрам, пасля чаго хавае старанна ў табакерку.

У нядзелю і святочныя дні пан Клякса пунктуальна, аб адзінаццатай гадзіне, кажа:

- Ну, а цяпер возьмем сабе вяснушак.

Пасля гэтых слоў ён выбірае з табакеркі чатыры ці пяць найбольшых і непаўторных вяснушак і прылеплівае іх сабе на нос.

На думку пана Кляксы, не можа быць нічога больш прыгожага, чым вялікія, чырвоныя ці жоўтыя вяснушкі.

-           Вяснушкі вельмі ўплываюць на розум і засцерагаюць ад саплівасці нос, - звычайна казаў нам пан Клякса. 

     Таму якраз, калі каторы з вучняў вырозніваўся падчас урока, пан Клякса ўрачыста вымаў з табакеркі свежую, раней яшчэ не ўжываную вяснушку і прылепліваў яе да носа такога шчасліўчыка, гаворачы:

-          Насі яе годна, мой хлопча, і ніколі не знімай, бо гэта найвышэйшая адзнака, якую ты можаш сабе атрымаць у маёй акадэміі.

      Адзін з Аляксандраў здабыў аж тры вялікія вяснушкі, а некаторыя з хлопцаў атрымалі па дзве ці па адной і носяць іх на сваіх тварыках з незвычайнай гордасцю. Я зайздрошчу ім і не ведаю, што б я аддаў за тое, каб атрымаць такую адзнаку, але пан Клякса кажа, што я яшчэ надта мала ўмею.
Дык жа вяртаюся да Матэуша, і павінен сказаць, што ён цікуе за вяснушкамі пана Клякса і лічыць іх самым вялікім прысмакам.

      І як толькі Матэуш замаўчыць, то пан Клякса знімае са свайго твару найбольш выкарыстаную вяснушку і дае яе Матэушу з’есці. Вынікам, які не прымушае сябе доўга чакаць, з’яўляецца тое, што Матэуш пачынае размаўляць і адказвае на ўсе пытанні. Такі спосаб прыдумаў для яго пана Клякса!

   Аднаго дня, гэта было ў палове чэрвеня, пан Клякса заснуў у парку і зусім не заўважыў, як яго пакусалі камары. Ён пачаў так заўзята драпаць нос, што здрапаў усе вяснушкі. Я цішком пазбіраў іх у траве і занёс Матэушу. Ад таго часу той вельмі са мной пасябраваў і расказаў мне незвычайную гісторыю свайго жыцця. 

       Я паўтару яе тут цалкам, зразумела маючы на ўвазе, што да канчаткаў Матэуша я дабудаваў часткі слоў, якіх у яго не хапала.

Ян Бжехва "Пан Клякса" Глава 1

Ян Бжехва

Пан Клякса

Эта и другие сказки

Меня зовут Адам Незгудка, мне двенадцать лет, и уже полгода я в Академии пана Кляксы. Дома у меня никогда ничего не получалось. Я всегда опаздывал в школу, никогда не делал уроки, и всё у меня валилось из рук. Всё падало на пол и разбивалось, а стаканы и тарелки от моего вида трескались и разлетались на мелкие куски, хотя я даже до них не дотрагивался. Я не переносил крупяной суп и морковь, но как раз каждый день на обед получал и крупяной суп, и морковь, потому что это полезная и здоровая пища. Когда в довершение ко всему я облил чернилами пару брюк, скатерть и новый мамин костюм, родители решили отослать меня на обучение и воспитание к пану Кляксе. Академия расположена в самом конце Шоколадной улицы, занимает большое четырёхэтажное здание, построенное из разноцветных кирпичиков. На четвертом этаже запрятаны тайные и никому не известные секреты пана Кляксы. Никто не имеет права туда входить, а если бы даже кто-нибудь и захотел сюда войти, то не знал бы, каким способом, потому что лестница ведет только до третьего этажа, и сам пан Клякса добирается к своим тайнам через дымоход. На первом этаже расположены учебные классы, в которых проходят уроки, на втором этаже – спальни и общая столовая, к тому же на втором этаже живёт пан Клякса с Матеушем, но только в одной комнате, остальные же все закрыты на ключ.

Пан Клякса принимает в свою Академию только тех мальчиков, имена которых начинаются на букву А, потому что, - как он говорит, - не имеет желания забивать себе голову всеми буквами алфавита. Поэтому в Академии четыре Адама, пять Александров, три Андрея, три Альфреда, шесть Антонов, один Артур, один Альберт и один Анастасий, - всех вместе двадцать четыре ученика. Пана Кляксу зовут Амброзий, и потому один только Матеуш во всей Академии не начинается на букву А. Хотя Матеуш и не ученик  совсем. Это ученый скворец пана Кляксы. Матеуш умеет правильно разговаривать, однако имеет такую особенность, что говорит только окончания слов, не обращая внимания на их начало. Когда например Матеуш снимает телефонную трубку, то обычно слышится:

- Ушаю, то емия ана яксы!

Это означает:

- Слушаю, это Академия пана Кляксы!

Понятно, что чужие не могут его совершенно понять, но пан Клякса и его ученики полностью его понимают. Матеуш проводит с нами время на занятиях и часто заменяет пана Кляксу в школе, когда пан Клякса идет ловить бабочек на второй завтрак.

Ах, незадача! Я совершенно забыл рассказать, что наша Академия расположена в огромном саду, полном разных ям, рвов и круч, и окружена высокой стеной. Никому не разрешено выходить за стену без пана Кляксы. Но эта стена непростая. С обратной стороны, которая находится вдоль улицы, она целиком гладкая и только посередине находятся большие остекленные ворота. Зато в трёх оставшихся частях стены расположены длинным беспрерывным рядом одни за другими железные дверцы, закрытые на маленькие серебряные щеколды.

Все эти дверцы ведут в разные соседние сказки, с которыми пан Клякса находится в очень хороших отношениях. На каждой дверце есть табличка с надписью, которая указывает, к какой сказке они ведут. Там находятся все сказки господина Андерсена и Братьев Гримм, сказка о Щелкунчике, о рыбаке и рыбке, и о волке, который прикинулся нищим, о сиротке Марысе и гномах, об Утке-Чудачке и много, много других. Никто не знает точно, сколько этих дверей, потому что если начать их считать, нельзя не ошибиться, и через минуту уже неизвестно, сколько ты насчитал перед этим. Там, где должно быть двенадцать, появляется вдруг в голове двадцать восемь, а там, где, казалось бы, было девять, получается тридцать один или шесть. Даже Матеуш не знает, сколько этих сказок, и говорит, что «ожет о, а ожет ести», что означает: «Может сто, а может двести.» 

Ключики от ворот к сказкам хранятся у пана Кляксы в большой серебряной шкатулке, и он всегда знает какой из них к какому замку подходит. Очень часто пан Клякса посылает нас в разные сказки по делам. Выбор преимущественно он останавливает на мне, потому что я рыжий и сразу бросаюсь в глаза. Однажды, когда у пана Кляксы не хватило спичек, он позвал меня к себе, дал мне золотой ключик  с золотым кольцом и сказал:

- Адам, заскочишь в сказку господина Андерсена про девочку со спичками, сошлешься на меня и попросишь коробок спичек.

Обрадованный, я буквально полетел к парку, и не зная еще, каким образом, но попал прямо к нужной дверце. Через минуту я уже был по другую сторону. Моим глазам открылся вид улицы какого-то неизвестного города, по которому ходило множество людей. И даже шел снег, хотя на нашей стороне было в это время лето. Все прохожие тряслись от холода, которого я совсем не чувствовал, и не упало на меня ни одной снежинки.

Когда я стоял так, удивлённый, приблизился ко мне какой-то старый седой господин, погладил меня по голове и сказал с улыбкой:

- Ты меня не узнал? Меня зовут Андерсен. Тебя удивляет, что здесь идёт снег и у нас зима, в то время как у вас июнь и спеют черешни. Правда? Но ты должен, дружок, понять, что ты совершенно из другой сказки. Зачем ты сюда пришёл?

-Я пришел, извините, господин Андерсен, за спичками. Пан Клякса меня прислал.

- Ах, так ты от пана Кляксы! – обрадовался господин Андерсен. – Я очень люблю этого чудака. Сейчас ты получишь коробок спичек.

После этих слов господин Андерсен хлопнул в ладоши, и через минуту из-за угла показалась маленькая, очень озябшая  девочка со спичками. Господин Андерсен взял у нее один коробок и отдал мне его, приговаривая:

- Вот, занеси это пану Кляксе. И перестань плакать. Не жалей эту девочку. Она бедная и озябшая, но только как будто. Это же сказка. Всё здесь является выдуманным и неправдивым.

Девочка улыбнулась мне, махнула мне рукой на прощание, а господин Андерсен провёл меня к нашей дверце.

Когда я рассказал друзьям о своём приключении, все мне очень завидовали, что я познакомился с господином Андерсеном.

Позднее я ходил в разные сказки очень часто по разным делам: то нужно было принести пару сапог из сказки о коте в сапогах, то в тайниках пана Кляксы появлялись мыши, и нужно было привести самого кота, то когда нечем было подмести двор, я вынужден был занять метлу у одной ведьмы из сказки о Лысой Горе.

Зато было и так, что в один прекрасный день появился у нас какой-то чужой господин в широком бархатном кафтане, в коротких бархатных брюках, в шляпе с пером и попросил проводить его к пану Кляксе.

Нам всем было очень интересно, зачем этот господин пришел. Пан Клякса долго с ним разговаривал шепотом, угощал его пилюлями для роста волос, которые сам имел привычку беспрестанно глотать, а потом, показывая на меня и на одного из Андреев, сказал:

- Послушайте, ребята, этот господин, которого вы здесь видите, пришел из сказки о спящей царевне и семи богатырях. Вчера два из них пошли в лес и не вернулись. Сами понимаете, что в таких условиях сказка о спящей царевне и семи богатырях не может закончиться. Поэтому я отдаю вас этому господину на два часа. Только помните, что вы должны вернуться к ужину
- Ин удет оло ести! – закричал Матеуш, что значило, что ужин будет около шести.

Мы пошли вместе с этим господином в бархатном одеянии. Узнали по дороге, что он – один из братьев спящей царевны и что мы также должны будем одеться в такую же бархатную одежду. Мы охотно на это согласились, оба хотели посмотреть на вид спящей царевны. Я не буду расписывать здесь саму сказку, потому что каждый её наверняка знает. Однако должен сказать, что за участие в сказке спящая царевна после того, как проснулась, пригласила меня и Андрея на пир. Не все, наверное, знают, что едят на пиру царевны, а особенно, царевны из сказок.

Прежде всего, слуги внесли на подносах огромные горы пирожных с кремом, а кроме этого сам крем на больших серебряных тарелках. Каждый из нас получил столько пирожных, сколько мог съесть. К пирожным нам подали шоколад, каждому по три чашки сразу, а в каждой чашке поверху еще плавал шоколад в плитках. На столе в больших глубоких тарелках лежали марципановые фигурки зверят и человечков, а также мармеладки, конфеты и фрукты в сахаре.
 Наконец на хрустальных тарелках и вазах были выложены виноград, персики, мандарины, клубника и разные другие фрукты, и неисчислимое количество видов мороженого в шоколадных формочках.

Царевна улыбалась нам и упрашивала, чтобы мы кушали как можно больше, потому что никакое количество  пищи в этой сказке нам не угрожает обжорством. Потому что известно, что в сказках никогда не болеют из-за переедания и что здесь совсем по-другому, чем в реальности. Я спрятал в карман несколько формочек с мороженым, чтобы их занести друзьям, но мороженое растаяло и капало мне на ноги. Счастье, что никто этого не заметил. После пира царевна приказала запрячь пару лошадей в маленькую повозку и сопровождала нас прямо до самой стены Академии пана Кляксы.

-Кланяйтесь от меня пану Кляксе, - сказала она на прощание, - и попросите его, чтобы пришёл ко мне на бабочек  в шоколаде.

А через минуту добавила:

- Я столько слышала о сказках пана Кляксы. Нужно когда-нибудь обязательно их навестить.

Таким образом я узнал, что у пан а Кляксы есть свои собственные сказки, но их я узнал гораздо позднее.

В любом случае я стал еще больше уважать пана Кляксу и решил подружиться с Матеушем, чтобы узнать от него обо всём.

Матеуш не любит болтать, и случаются даже такие дни, что совсем ни с кем не хочет говорить.

Пан Клякса против такого упрямства имеет специальное лекарство, а именно – веснушки.

Я не помню, говорил ли я о том, что лицо пана Кляксы попросту усеяно веснушками. Сначала меня удивляло наиболее то, что веснушки каждый день изменяли своё положение: в один день они украшали нос пана Кляксы, а назавтра опять переносились на лоб для того, чтобы на третий день появиться на подбородке или на шее.

Оказалось, что причиной этого является рассеянность пана Кляксы, который на ночь обычно веснушки снимает и прячет в золотой табакерке, а утром приклеивает их обратно, но каждый раз на другое место. Пан Клякса никогда не расстаётся со своей табакеркой, в которой у него множество запасных веснушек разной величины и цвета.

Каждый четверг приходит из города один брадобрей, по имени Филипп, и приносит пану Кляксе свежие веснушки, которые с помощью бритвы собирает с лиц своих клиентов во время бритья. Пан Клякса разглядывает их очень деликатно, примеривает перед зеркалом, после чего старательно прячет в табакерку. В воскресенье и праздники пан Клякса ровно в одиннадцать говорит:

- Ну, а сейчас используем, наконец, веснушки.

После этих слов он выбирает из табакерки четыре или пять самых больших и подходящих веснушек и прикрепляет их себе на нос.
По мнению пана Кляксы, не может быть ничего более прекрасного, чем большие, красные или жёлтые веснушки.

- Веснушки очень влияют на ум и предупреждают насморк, - обычно говорит нам пан Клякса. Поэтому также, если кто-нибудь из учеников отличится во время занятий, пан Клякса торжественно достает из табакерки свежую, еще не употреблённую веснушку и прикрепляет ее к носу такого счастливчика со словами:

- Носи ее с гордостью, мой мальчик, и никогда не снимай ее, потому что это наивысшая оценка, которую ты можешь получить в моей Академии.

Один из Александров получил уже три большие веснушки, а некоторые из мальчиков - по две или по одной и носят их на своих лицах с необыкновенной гордостью. Я завидую им и не знаю, что отдал бы за то, чтобы получить такой знак отличия, но пан Клякса говорит, что я еще мало умею.

Так вот, возвращаясь к Матеушу, я должен сказать, что он буквально охотится за веснушками пана Кляксы и считает их наибольшим лакомством.

И когда Матеуш умолкает, пан Клякса снимает со своего лица наиболее старую веснушку и отдает ее Матеушу как лакомство. Итог не замедляет себя ждать. Матеуш начинает разговаривать и отвечает на все вопросы. Такой способ борьбы с ним придумал пан Клякса!

Однажды днём, было это в середине июня, пан Клякса уснул в парке и совсем не заметил, как его искусали комары. Он начал так сильно чесать нос, что смахнул разом все веснушки. Я тихонько собрал их из травы и занес Матеушу. С этого момента скворец очень со мной подружился и рассказал мне необыкновенную историю своей жизни.

Я повторю ее здесь целиком, имея в виду, что  к окончаниям Матеуша я добавил те части слов, которых не хватало.

Арсенію Таркоўскаму прысвячаецца пераклад

Арсенію Таркоўскаму прысвячаецца пераклад:

Cтэпавая дудка

Ваявалі, жылі, галадалі,
Паміралі сам-насам, без сну.
Я не жывапісец, мне дэталі
Непатрэбныя, лепш я сутво вазьму.
З усяго зямнога непатрэбу
Толькі дудку мне прынеслі Вы,
Мала ўзяў я ў зямлі для неба,
Больш узяў у неба для зямлі.
З шапкі я дастаў і сонца з поўняй ,
Выпусціў я птушак, як у сне,
Пра мяне зямля даўно не помніць,
Ды маімі рыфмамі жыве.

Пераклад Наталлі Лёс