Шчаснасць смешнікаў
"Rok się skończył, winszować tej pory należy".
"Год скончыўся, цяпер бысць час для віншаванняў".
- "Komu?" - "Wszystkim". - "Niech Jędrzej z winszowaniem bieży;
- "Каму ж?" - "Усім". - "Дашлём жа Ежы з прывітаннем;
Jędrzej, co to zmyśloną wziąwszy na się postać,
А Ежы наш прыняў належны выгляд,
Szuka, gdzie by się wkręcić lub zysk jaki dostać,
У пошуку якога кола ці прыбытку,
A przedajnym językiem, drogi albo tani,
З прамоваю ці таннай, ці не надта,
Jak zgodzą, jak zapłacą, tak chwali lub gani.
з дамоваю, што пахвальба ці ганьба - па аплаце.
Albo Szymon, miłośnik ludzkiego rodzaju,
Ці вось Сымон, што ў фавары ў чалавецтва,
Co złych i dobrych wspołem chwaląc dla zwyczaju,
ўхваляе зло і добра, існыя спрадвечна,
Gdy cnotę i występki równą szalą mierzy,
А як і цноты, і ўчынкі раўнаважна мерыць,
Tyle zyskał w rzemiośle, że mu nicht nie wierzy.
Рамеснік стаў такі, што ўжо ніхто не верыць.
Niechaj tacy winszują; ja milczę". - "Źle czynisz.
Няхай вітаюць тыя, я маўчу". - "Зло чыніш.
Alboż wszystkich zarówno potępiasz i winisz?
Бо іх аднолькава знішчаеш, вініш?
Alboż wszystkim źle życzysz?" - "Owszem, dobrze życzę,
Ці ім зла зычыш?"- "Не. Дабра,
Są cnotliwi, a chociaż niewiele ich liczę,
Яны цнатлівыя, хаця іх і няшмат
Chociaż ledwo ten rodzaj w złych się tłoku mieści,
Яны мужчыны добрыя, як і жанчыны "
-"То іх віншуй!" - "Што ж за прычына віншавання?"
- "Стары год скончаны, а новы пачынае панаванне"
- Што я магу сказаць ім? У старым цярпелі
У наступным бы цярпець напэўна не хацелі
Ніяк не скончыцца няшчасце разам з годам.
Ды рэдка цнота пацяшае нас лагодай.
Да вас звяртаю мову, нешматлікія астрожнікі
Святыя штукары і ясныя вяльможы
Вяльможы й шляхта з світай вашай сталай,
Віншую, каб у гэтым годзе ўсё было ўдала,
Чаго вы пажадалі, каб усё вам лёс падарыў
Вы толькі там крыху пагрэліся, дзе пад парай іншы быў,
Фартуна, кола якой бясконца коціцца,
Была сляпой для іншых, для вас жа мела вочы
Таму віншую ўсіх разам і кожнага паасобку
Цябе найперш, чыя пастава сёння аздобная,
У каго смелыя вочы, а лоб, нібы з медзі,
На вашых ганках Лёс адпачывае і Фартуна свеціць,
Ідзе твой час як мае быць, а першынствуе Клота,
Якая жыццё снуе па ядвабу золатам
Дзе ступіш, там кветкі, дзе глянеш - вынік,
А як адпачываеш у сваёй раскошы,
Як спіш, то шчасце не спіць. Звіняць залатыя струны,
Крык тваю хвалу суправаджае і ліслівыя галасы,
Чым больш натужлівыя, тым больш хлусні,
Тым больш удзячнасцю моцняць твой слых, песцяць твае вушы,
Ты ўмееш чуць толькі тое, што міла, а на сатыру глухі,
Tym wdzięczniej słuch twój mocnią, uszy twoje pieszczą.
Umiesz słyszeć, coć miło, na przymówkę głuchy,
A gdy czasem mniej wdzięczne zalecą podsłuchy,
А калі часам менш удзячнасці ў навушнікаў
Umiesz i nie dosłyszeć. Talent dziwny, rzadki!
то ўмееш і недачуць. Дзіўны й рэдкі талент!
Takie więc szczęścia twego gdy widzę zadatki,
А як такія прычыны бачу ў твайго шчасця
Winszuję ci. A najprzód, żeś ocalał zdrowo;
Цябе віншую. I найперш з тым, што жывы
Wieluż za mniej los srogi ukarał surowo,
А большасць за меншае лёс сурова пакараў
A bardziej sprawiedliwość, której wiek zepsuty
Ці лепш сказаць справядлівасць, якой сапсаваны час
Nie zna teraz, a przeto szczęśliwe filuty.
Цяпер не ведае, таму й шчаслівыя смешнікі.
Winszuję, jak ty inszym, że tobie nie mierzą:
Віншую, як і ты іншых, што табе не раўня
Winszuję, żeś choć zdradził, przecież jeszcze wierzą;
Віншую, што хоць і кампрамісуеш, але табе яшчэ вераць;
Winszuję, żeś choć okradł, nie każą ci wracać,
Віншую, што хоць і скраў, не загадваюць табе вяртаць
Możesz łupu zdartego, na co chcesz, obracać.
Можаш трафеі бедалажныя ўжыць, як схочаш
Jest więc czego winszować. A tobie. Konstanty,
Так, ёсць з чым павіншаваць. А табе, Канстанты,
Coś się zgrał na wsie. weksle, pieniądze i fanty,
Што прагуляў вёскі, вексэлі, грошы і фанты
Przecież grasz, czego srogi los niegdy pozbawił,
Але ж граеш, бо некалі гэтага пазбавіў лёс
Przemysł sztuczny to zleczył, fortunę poprawił.
Падказка нібы Божая гэта палячыла, фартуна заўсміхалася
Odzyskałeś, coś przegrał, już brzękasz wygraną,
Зноў атрымаў, што прайграў, і ўжо пазвоньвае выйгранае
Winszuję, że cię na złym dziele nie złapano.
Віншую, што на гэтай справе ты не скончыў.
A tobie, panie Pawle, jest czego winszować:
А цябе, пане Паўле, ёсць з чым віншаваць
Przed rokiem musiałeś się o szeląg turbować.
Год таму ты мусіў турбавацца пра капейку
Teraz kroćmi rachujesz. Jak to przyszło? - Sztuka!
Цяпер падлічваеш мільены. як гэта сталася? - Мастак!
Zyskałeś, cóżeś zyskał? Nowa to nauka!
Атрымаў, а што? Гэта новая навука!
Nie powiem. I satyra nie ma być zbyt jasną.
Не скажу. Бо сатыра не павінна быць надта празрыстай
Tak to nowe światełka wschodzą, stare gasną.
Гэтак новыя зоркі з'яўляюцца, старыя згасаюць
Panie Pietrze, a waszeć coś wskórał w tym roku?
Пане Пётра, а вашэць што атрымаў у гэтым годзе?
Utyłeś, więc winszuję dobrego obroku.
Паздаравеў, дык віншую са зборам добрага падатку.
A jak? Mamże powiedzieć czyli mam zasłaniać?
А як? Лепш сказаць ці прыхаваць?
Zasłonię; proszę jednak jejmości się kłaniać.
Прыхаваю; аднак кланяюся ягамосцю.
A waść, panie Wincenty, coś majętność kupił
А вашасць, пане Вінцэнты, што маёмасць купіў
Nie dawszy i szeląga? Czyś okradł, czyś złupił,
Без гроша? Ці скраў дзесь, ці злупіў
Dość, że wioska już twoja. Niechaj płacze głupi;
Досыць, што вёска ўжо твая. Няхай плача дурны;
Po co nie był ostrożnym, już jej nie odkupi.
Як не быў асцярожлівым, то ўжо яе не выкупіць
Zły też to był gospodarz, grunt leżał odłogiem,
Кепскі гэта быў гаспадар, глеба ляжала некранутай,
Pola były zarosły chwastem, łąki głogiem;
Палі, лугі пазарасталі
Ty przemysłem naprawisz, coś zyskał fortelem,
ты прамысловасцю выправіш, што атрымаў штукарствам
T tak się wysłużonym już obywatelem
Ты станеш такім заслужаным грамадзянінам для сваёй айчыны
З такім выразным слугаваннем
Віншую, і хоць бы агорала можа іншага,
Што пагарджаеш сумленнем, віншую і яго:
Staniesz twojej ojczyźnie. Tak pięknej przysługi
Winszuję, a choćby się zgorszył może drugi,
Że gardzisz skrupułami, winszuję i tego:
Гэта знак моцнага духу, вялікай думкі
Znak to jest mocnej duszy, umysłu wielkiego.
Gmin podły wnętrzna trwoga i sumnienie straszy.
Гмін подлы унутраная трывога і сумленне страшыць
Mędrcy! Wam dziękujemy, nauki to waszej
О, мудрыя! Вам дзякуем, гэта вашае навукі
Jest dzieło, że z nas każdy pozbył się wędzidła.
Вынік, што з нас кожны пазбыўся лейцаў.
Stawia dowcip przemyślny śmiało teraz sidła,
Выклікае смех разумны смела цяпер сіло,
Kto w nie wpadnie, tym gorzej, że był nieostrożny:
Хто ў яго трапіць, тым горш, бо быў неасцярожны:
Śmieje się, co oszukał, a umysł nietrwożny,
Смяецца, што ашукаў, а розум не трывожыцца
Wsparty kunsztem dowcipnym wygodnej nauki,
на асновах простых неабходнай навукі,
Na dalsze się natęża i sidła, i sztuki.
На далейшыя напругі і перашкоды, і мастацтва
Winszuję więc wam, ucznie dzisiejsi i przeszli,
Віншую вас, вучні цяперашнія і былыя,
Winszuję, żeście nawet mistrzów waszych przeszli.
Віншую, што нават майстроў вашых пераўзышлі.
A wam co mam powiedzieć, cnotliwa hołoto?
А вам што сказаць, цнатлівая галота?
Dobrzy! Cierpieć wasz podział, ale cierpieć z cnotą.
Таксама добрыя! Цярпець - ваш лёс, але цярпець з цнотай.
Modnej maksym nauki że się nie trzymacie,
Паколькі не прытрымліваецеся максімаў моднай навукі
Trzódko mała wśród łotrów, niewiele zyskacie,
першаасноў няшмат сярод прайдзісветаў, таму няшмат і набылі
Nie rozpaczajcie jednak. Patrzajcie, jak dalej
Не распачуйце аднак. Глядзіце, як далей пойдзе
Los tych, których rozpieścił, wesprze i ocali.
Лёс тых, каторых ён жа распесціў, узніме і зберажэ.
Rzadko się niepodściwość tak, jak zacznie, kończy,
Рэдка ўсё як пачынаецца, заканчваецца,
A cnota, co się nigdy z chytrością nie łączy,
А цнота, што ніколі з хітрасцю не лучыцца,
Choć jej często dokuczą troski, niepokoje,
Хаця ёй часта і дакучае неспакой
Później, prawda, lecz lepiej wychodzi na swoje".
Пазней, праўда, але ўсё ж сябе апраўдвае".
